ΚΑΛΟ ΤΡΙΩΔΙΟ

 

Ο ΤΕΛΩΝΗΣ ΚΑΙ Ο ΦΑΡΙΣΑΙΟΣ ΣΤΟ ΤΡΙΩΔΙΟ

 

Κυριακή Τελώνου και Φαρισαίου σήμερα, αδελφοί μου. Αρχίζει η ψυχωφελής περίοδος του Τριωδίου. Ανοίγει το κατανυκτικό βιβλίο των ιερών ακολουθιών με τους υπέροχους ύμνους και τις κατανυκτικές προσευχές που έχουν στόχο να μας διδάξουν ένθεα και με μετάνοια να εορτάσουμε το Πάσχα, δηλαδή το πέρασμά μας από τα της γης στα του ουρανού. Και βέβαια δεν είναι η περίοδος του Τριωδίου περίοδος φαγητών, ποτών «διασκεδάσεων», κραιπάλης και καρναβαλιών. Τριώδιο σημαίνει πνευματική περισυλλογή, μετάνοια, ταπείνωση, κατάνυξη, προσευχή, πνευματική καλλιέργεια.

Την πρώτη Κυριακή του Τριωδίου, τη σημερινή, ακούμε στους ναούς τη σχετική παραβολή του Τελώνου και Φαρισαίου και μέσα από αυτή είναι ανάγκη ν κατανοήσουμε πως πρέπει να συνομιλούμε δια της προσευχής με τον Θεό .

 «Μη προσευξώμεθα Φαρισαϊκώς, αδελφοί· ο γαρ υψών εαυτόν ταπεινωθήσεται».

Η ατμόσφαιρα της προσευχής, αγαπητοί Χριστιανοί, είναι η πιο κατάλληλη, για να αποκαλυφθούν οι εσωτερικές διαθέσεις των ανθρώπων. Στην προσευχή παρουσιάζεται η πνευματική κατάσταση των ανθρώπων, γι  αυτό δεν είναι τυχαίο το γεγονός ότι ο Κύριος, για να εκφράσει την αντίθεση μεταξύ του Φαρισαίου και του Τελώνου τους παρουσίασε στην ώρα της προσευχής.

«Δύο άνθρωποι ανέβησαν εις το ιερόν προσεύξασθαι». Δύο άνθρωποι, δύο κόσμοι. Δύο άνθρωποι αντιπροσωπευτικοί των δύο τάξεων των ανθρώπων και των δύο πνευματικών κόσμων. Ο Φαρισαίος και ο Τελώνης. Ο Φαρισαίος, που νόμιζε τον εαυτό του δίκαιο και εθεωρείτο από τους άλλους δίκαιος, γιατί τηρούσε τις εντολές του Μωσαϊκού Νόμου, αλλά εστερείτο ταπεινώσεως. Με τον τρόπο που προσευχόταν, έδειξε πως ζούσε μία δαιμονιώδη «πνευματικότητα», μια διεστραμμένη πνευματική κατάσταση που απείχε πολύ από τη λύτρωση. Ερμηνεύοντας σχετικά ο Μ. Βασίλειος λέει για τον Φαρισαίο και την προσευχή του προς τον Θεό: «Εγώ, Θεέ μου, για Σένα είμαι ο μόνος θησαυρός της αρετής. Θα ήταν έρημη από δικαιοσύνη η γη, αν δεν πατούσα εγώ πάνω της». Είναι ανόητος ο αθεόφοβος. Δεν πήγε στον Ναό για προσευχή αλλά μόνο για επίδειξη. Στάθηκε στην πιο κεντρική θέση του Ναού και άρχισε να αυτολιβανίζεται. Να αυτοεπαινείται. Ξεχνά όμως πως ο,τι καλό έχουμε και ό,τι καλό κάνουμε, αποτελούν «καρπό του Αγίου Πνεύματος» (Γαλ. 5, 23). Επίκαιρος όσο ποτέ ο Απόστολος Παύλος λέγοντας: «Χάριτι Θεού ειμί ο ειμί» (Α  Κορ. 15, 10), και πάλι: «Τα πάντα δύναμαι δια του ενδυναμούντος με Χριστού» (Φιλιπ. 4, 13). Αλλά και ο προφήτης Δαυίδ αποδίδει στο Θεό την δύναμη και την χάρη με τα οποία ο άνθρωπος κάνει το καλό και κατορθώνει να οικοδομήσει την αρετή. «Εάν μη Κύριος οικοδομήση οίκον εις μάτην εκοποίασαν οι οικοδομούντες... Εάν μη Κύριος φυλάξη πόλιν εις μάτην ηγρύπνησεν ο φυλάσσσων» (Ψαλμ. 126).

Πόσο διαφορετικός όμως ήταν ο δεύτερος. Ταπεινή ψυχή. Στάθηκε σε μία γωνιά και εκεί όλο συντριβή και μετάνοια για τις απροσεξίες της ζωής του παρακαλούσε τον Θεό και έλεγε: «Ο Θεός ιλάσθητί μοι τω αμαρτωλώ» δείχνοντας έτσι την πνευματική του διαύγεια και υγεία γι  αὐτὸ «κατέβη δεδικαιωμένος». Όσο κανείς επιδιώκει την αυτοδικαίωση, τόσο και απομακρύνεται από την λύτρωση. Όσο κανείς θεωρεί, ειλικρινά όμως, τον εαυτό του ανάξιο του θείου ελέους, τόσο γίνεται δέκτης της θείας δωρεάς. Η αυτομεμψία είναι «αφανής προκοπή». Αυτή «η αφανής προκοπή» εκφράζεται με την ταπείνωση του Τελώνη: ο οποίος «μακρόθεν εστώς ουκ ήθελε, ουδέ τους οφθαλμούς εις τον ουρανόν επάραι αλλ  έτυπτεν το στήθος αυτού λέγων· ο Θεός ιλάσθητί μοι τω αμαρτωλώ».

Αδελφοί, «άνθρωποι δύο ανέβησαν εις το Ιερόν προσεύξασθαι». Δύο τύποι ανθρώπων. Προσωποποιήσεις της ταπείνωσης και της υπερηφάνειας, της αρετής και της κακίας, της ειλικρίνειας και της υποκρισίας, της αυτογνωσίας και της αγνωσίας, της μετανοίας και της πώρωσης, της ευσέβειας και της ασέβειας. Ο ένας ταπεινώθηκε, γιατί ύψωσε τον εαυτό του. Ο άλλος υψώθηκε, γιατί τον ταπείνωσε. Ο Φαρισαίος δικαίωσε τον εαυτό του, αλλά τον καταδίκασε ο Θεός. Ο Τελώνης καταδίκασε τον εαυτό του, αλλά τον δικαίωσε ο Θεός. Ο πρώτος είπε λόγια πολλά, μα δεν τα άκουσε ο Θεός. Ο δεύτερος είπε ελάχιστες λέξεις, ο Θεός όμως τις άκουσε και τις δέχτηκε. Αν η ταπείνωση είναι βασίλισσα των αρετών, η υπερηφάνεια είναι βδέλυγμα και κατάρα. Βέβαια σήμερα, εποχή εωσφορικής υπερηφάνειας, εποχή όπου ο «υπεράνθρωπος είναι πρότυπο για κάποιους, σε εποχή που όλοι θεωρούμε τους εαυτούς μας σαν τη μόνη σοφία, το αλάθητο, τη παντογνωσία και μόνο η λέξη «ταπεινοφροσύνη» ακούγεται σαν κάτι παράξενο και άγνωστο, αφού ταπεινοφροσύνη σημαίνει συνεσταλμένο ήθος, επίγνωση του τι είμαστε. Σημαίνει ταπεινό φρόνημα, αυτογνωσία της αμαρτωλότητάς μας· είναι αφανής προκοπή».

Αδελφοί μου!

Καθώς λοιπόν αρχίζουμε, καθώς κάνουμε και εφέτος το πρώτο βήμα στη «χαρμολύπη» του Τριωδίου και της ερχομένης Μεγάλης Σαρακοστής, βλέπουμε μακριά τον προορισμό... Είναι η χαρά της Λαμπρής. Είναι η είσοδος στη δόξα της Βασιλείας. Αυτό το όραμα, η πρόγευση του Πάσχα κάνει τη λύπη φως και χαρά αναστάσιμη.

Σήμερα προβάλλει μπροστά μας το σχολείο της μετάνοιας, το Τριώδιο, που θα μας δώσει δύναμη να δεχτούμε το Πάσχα, όχι σαν μια απλή ευκαιρία να φάμε, να πιούμε, ν’ αναπαυτούμε, αλλά, βασικά, σαν το τέλος των «παλαιών» που είναι μέσα μας και σαν είσοδό μας στο «νέο».

Η απέκδυση του «παλαιού ανθρώπου» κατά την περίοδο αυτή τονίζεται ιδιαίτερα όλη τούτη τη περίοδο.. Και όλος αυτός ο αγώνας όλη η πνευματική προσπάθεια που γίνεται σε ένα στοχεύουν. Στη γνήσια προετοιμασία για το μεγάλο «σήμερον» του Πάσχα. Για τούτο η μητέρα Εκκλησία μας προτρέπει να αυτοσυγκεντρωθούμε, να πολεμήσουμε τη σάρκα και τα πάθη, το πονηρό και κάθε άλλη αμαρτία. Μας συνιστά τη νηστεία των τροφών αλλά και των παθών πρωτίστως. Βέβαια με την αναφορά στην αγάπη και τη μετάνοια, και θέτοντας τη νηστεία στη σωστή της βάση, κανείς πλέον δεν μπορεί να ισχυριστεί ότι η πνευματική πρόοδος εξαρτάται μόνον από το πόσο νήστεψε η ασκήθηκε κάποιος όλη τούτη τη περίοδο. Η πρόοδος εξαρτάται από το πόσο με τη μετάνοια και την όλη προσπάθεια, την πνευματική, έγινε ο άνθρωπος κοινωνός της Χάριτος του Αγίου Πνεύματος, που φέρνει την ανάπαυση της ψυχής.

Αδελφοί μου!

          Ο άνθρωπος είτε το θέλουμε είτε όχι βρίσκεται σε μια συνεχή πορεία. Άλλοτε είναι ανοδική, άλλοτε καθοδική. Άλλοτε ανεβαίνει για να συναντηθεί με το Θεό, άλλοτε απομακρύνεται από Αυτόν και δρέπει τα αποκαΐδια και τα ερείπια της αποστασίας του. Το Τριώδιο είναι η αγία, η πνευματική, η κατανυκτική, η ασκητική, η αθλητική περίοδος της Εκκλησίας μας που μας βοηθάει να πορευθούμε σωστά και να συναντηθούμε με τον Αναστημένο Χριστό. Ανοίγει την ερμητικά κλειστή, πόρτα της ψυχής μας ώστε να εισχωρήσει μέσα η Χάρις του Θεού, για να αγωνιστούμε σωστά, να επιφέρουμε μια ολοκληρωτική αλλαγή στη ζωή μας, να μετανοήσουμε, για να φθάσουμε στην κατά χάριν ένωση μας με τον Χριστό .

Αυτό ας είναι η καθημερινή μας έγνοια.

ΑΜΗΝ.

Η ΔΥΝΑΜΙΚΗ ΤΗΣ ΠΡΟΣΕΥΧΗΣ {ΚΥΡΙΑΚΗ ΧΑΝΑΝΑΙΑΣ)

 

Αγαπητοί αδελφοί, ακούσαμε σήμερα στο Ευαγγέλιο για τη συνάντηση πού είχε ό Χριστός με μία γυναίκα Χαναναία, στην περιοχή της Τύρου και της Σιδώνος. Στα σύνορα δηλαδή του Ισραήλ, εκεί πού κα­τοικούσαν περισσότερο ειδωλολάτρες και όχι πιστοί στον Θεό. Το Ευαγγέλιο αυτό το ακούμε μία Κυριακή πριν αρχίσει το Τριώδιο. Μπορούμε να πούμε και πάλι πώς μας προετοιμάζει γι' αυτή την τόσο σπουδαία περίοδο, για τη συνάντησή μας με το Θεό, φέρνοντας μας ως παράδειγμα στάσης μπροστά στον Θεό μία γυναίκα πού δεν άνηκε επίσημα στο λαό του.

Ενώ δηλαδή την προηγούμενη Κυρια­κή μας έδειξε έναν άνδρα. τον Ζακχαίο, σαν πρότυπο αληθινής αναζήτησης του Θεού. τώρα μας δείχνει μία γυναίκα, που όχι μό­νο αναζητά το Θεό άλλα και τον ανακα­λύπτει στο πρόσωπο του Χριστού. Ο Ζακχαίος ανέβηκε στο δένδρο για να δει το Χριστό. Η  Χαναναία   ξετρυπώνει  το Χριστό, μέσα από το πλήθος .

          Και τότε;

«Κυνάριον», σκυλάκι, αποκαλεί ο Χριστός τη Χαναναία, την ειδωλάτρισσα που τον ακολουθεί με παρακλητικές κραυγές. Με αβάστακτο ανθρώπινο μητρικό πόνο, προσέρχεται στο Χριστό. Ζήτησε προηγουμένως την βοήθεια και από γιατρούς, μα κόρη της εξακολουθεί να δαιμονίζεται και εκείνη είναι ανήμπορη να τη βοηθήσει με τα ανθρώπινα μέσα που διαθέτει. Τώρα πλέον αφού είδε ότι τίποτα δεν κατάφερε, προσφεύγει στο Χριστό. Αποδέχεται την δύναμη Του. Πιθανόν έμμεσα δέχεται και την θεία Του προέλευση. Ζητά να την ελεήσει, να θεραπεύσει την κόρη της. Κι ενώ είναι ιδιαίτερα πιεστική και απαιτητική, Εκείνος της αρνείται τη βοήθεια. Της αρνείται γιατί πρώτα, λέει, πρέπει να φροντίσει «τα πρόβατα τα απολωλότα οίκου Ισραήλ». Πρέπει πρώτα να βοηθήσει τους Ισραηλίτες που ξέφυγαν από τον νόμο του Θεού. «Ουκ έστι καλόν λαβείν τον άρτον των τέκνων και βαλείν τοις κυναρίοις». Επομένως δεν είναι σωστό να παίρνει το ψωμί των παιδιών Του και να το δίνει στα σκυλιά. Ωστόσο την άρνηση του Κυρίου αντιμετωπίζει με την έξυπνη απάντησή της. Ναι, αλλά τα σκυλάκια, απαντά στον Χριστό, τρέφονται από τα ψίχουλα που πέφτουν από το τραπέζι του κυρίου τους.

Η απάντηση του Κυρίου μας, αγαπητοί μου, αναμενόμενη άλλωστε, είναι απλή αλλά και θετικά αποτελεσματική. «Ω γύναι, μεγάλη σου η πίστις, γενηθήτω σοι ως θέλεις».

Σημαντικά τα διδάγματα,  που μάς προσφέρει η σημερινή ευαγγελική περικοπή. Η πειστική αλλά και έξυπνη απλότητα που φανερώνει την πίστη της ειδωλολάτρισσας, που επιτυγχάνει την θαυματουργική θεραπεία της κόρης της, είναι το ένα. Η δύναμη της προσευχής είναι το άλλο.

Ο Κύριος, αγαπητοί Χριστιανοί, βρίσκεται σε περιοχές που κατοικούνται κυρίως από ειδωλολάτρες, εθνικούς. Η Χαναναία τρέχει φωνάζοντας πίσω από τον Κύριο. Εκείνος την διώχνει. Αυτή επιμένει. Επιμένει και κερδίζει. Πείθει τελικά τον Κύριο για την πίστη της. Να γίνει ό,τι θέλεις. Να γίνει αυτό που πιστεύεις. Καταπληκτική απάντηση. «Και ιάθη η θυγάτηρ αυτής από της ώρας εκείνης». Γιατρεύτηκε η κόρη της από εκείνη τη στιγμή. Επιβεβαιώνει ένα ακόμη υπερφυσικό θαύμα.

Χαρακτηριστικός τρόπος της προσφυγής μας στο Θεό, αγαπητοί μου αδελφοί, είναι η προσευχή.

Η προσευχή, είτε ιδιαίτερα, μακριά από άλλους, με λόγους ή και με σκέψεις, είτε δημόσια, στο ναό, μαζί με τους άλλους αδελφούς μας, με ψαλμούς ή ενδόμυχες ευχές, είναι ο τρόπος επικοινωνίας με το θείο. Προσευχή σταθερή και καθαρή από αμφιβολίες, με βαθιά πίστη. Αυτή η προσευχή θα έχει ασφαλώς αποτελέσματα στην ζωή μας, στα καθημερινά προβλήματά μας. Και εφόσον διακρίνεται και για την επιμονή, την ακαταπόνητη προσευχή, δεν θα είναι μακριά από εμάς η απάντηση του Κυρίου μας: «γενηθήτω σοι ως θέλεις». Ας γίνει ό,τι θέλεις προς το συμφέρον της ψυχής σου, της σωτηρίας σου.

Αδελφοί μου! Αναφερόμενοι στην προσευχή, περίοδος προσευχής, έντονης προσευχής είναι εξάλλου και η περίοδος ου από την επόμενη Κυριακή ξεκινά και στη δύναμη της, τούτη τη στιγμή και μάλιστα στο μέσον της Θείας Λειτουργίας, ας πούμε δυο λόγια και για την πιο μικρή μα αφάνταστα δυνατή προσευχή. Ποια είναι αυτή;  Σε κάθε δέηση που αναπέμπει η Εκκλησία, που ζητούμε υλικά και πνευματικά αγαθά, τι απαντούν οι ψάλτες εκ μέρους του λαού; «Κύριε, ελέησον». Το λέει μόνο ο ψάλτης· πρέπει να το λέει όλη η Εκκλησία. «Κύριε, ελέησον», σώσε μας, δος μας αυτά πού έχουμε ανάγκη σαν πατέρας πού είσαι. Το «Κύριε, ελέησον» είναι ή πιο σύντομη προσευχή. Δυο λέξεις είναι, αλλά Τι δύναμη έχουν, όταν λέγονται όπως πρέπει, με βαθιά πίστη και αφοσίωση!

Το «Κύριε, ελέησον» το είπε και ή γυναίκα του σημερινού ευαγγελίου και έκανε θαύμα. Ένα ψίχουλο, Κύριε, θέλω· δε ζητώ το ψωμί σου ολόκληρο... Τι μεγάλα λόγια αυτά! Ένα ψίχουλο από την άπειρο δύναμη του Χριστού ζήτησε. Κι ο Χριστός, που είδε αυτή την πίστη, αυτή την ταπείνωση, αυτή την επίμονο προσευχή, της είπε· «Ω γύναι, μεγάλη σου ή πίστης! γενηθήτω σοι ως θέλεις...» (ε.ά. 15,28).

Ας διδαχθούμε, απ’ αυτό κι εμείς. Η Εκκλησία μας δεν είναι ψέμα· δεν μας παραπλανά· δεν μας κοροϊδεύει· δεν μας οδηγεί σε απατηλά, ψεύτικα και καταστρεπτικά μονοπάτια όπως κάνουν όλοι οι άλλοι. Όλοι οι άλλοι, που ζούνε σε βάρος δικό μας, που ξευτελίζουν την προσωπικότητά μας, που επιβάλλουν στη ζωή μας μια στυγνή δικτατορία, με πρώτους και καλυτέρους τους πολιτικούς των ημερών μας. Το βλέπουμε αυτό καθημερινά στη ζωή μας και μάλιστα πολύ –πολύ έντονα. Το πώς μεταχειρίζεται ο άνθρωπος, το πόσο τον κοροϊδεύουν και τον εξαπατούν, το πώς καθημερινά κλέβουν τη ζωή του, το πώς τον οδηγούν σε αδιέξοδο. \

Όμως! Η επικοινωνία με το Θεό είναι ζωντανή, ολοζώντανη. Μπορεί να είναι  και είναι ψέμα το χρήμα, η δόξα, οι θέσεις, οι πολιτικοί μας!  Ο ήλιος, ακόμα και η γη, μπορεί να είναι ψέμα· τα πάντα. Ένα μονάχα δεν είναι ψέμα. Ο Κύριος μας. Η πίστη μας. Η εκκλησία μας. Να μιμηθούμε λοιπόν κι εμείς τη Χαναναία. Να γονατίζουμε τούτες τις στιγμές και να προσευχόμαστε λέγοντας ακαταπαύστως το «Κύριε, ελέησον».

 «Κύριε, ελέησον» η πιο μικρή και η πιο μεγάλη προσευχή. Μπορεί να την πει ένας αγράμματος, μπορεί να την πει το μικρό παιδί, το νήπιο, ο ασπρομάλλης γέρος. Ο άρρωστος, ο ανήμπορος, ο κλινήρης, ο κουρασμένος, ο καθένας. όλοι μας· παντού και πάντα σε κάθε στιγμή, σε κάθε περίπτωση και περίσταση. Και ό Θεός ακούει το «Κύριε, ελέησον».

Αδελφοί μου! Οι περιστάσεις, κακώς βέβαια, και η τρεχάλα της ζωής, οι του βίου μέριμνες, μας κλέβουν συνεχώς το χρόνο της προσευχής.  Ακόμα και στην Εκκλησία δυσκολευόμαστε να πάμε. Τουλάχιστον ας λέμε, εκεί που είμαστε, το «Κύριε, ελέησον». Κάθεσαι να φας, «Κύριε, ελέησον». Βράδιασε, «Κύριε, ελέησον». Ξημέρωσε, «Κύριε, ελέησον». Πας στη δουλειά, «Κύριε, ελέησον». Σκάβεις τη γη, «Κύριε, ελέησον». Βόσκεις τα ζώα, «Κύριε, ελέησον». Είσαι εργάτης, «Κύριε, ελέησον». Είσαι αμαρτωλός, «Κύριε, ελέησον».

Το «Κύριε, ελέησον» κάνει θαύματα. Αυτό που ζητούμε θα μας το δώσει ο Θεός, γιατί είναι πατέρας. Λέει ο Χριστός· «Ποιος πατέρας ζητεί το παιδί του ψωμί, και του δίνει πέτρα; ή ζητεί ψάρι, και του δίνει φίδι;» (Ματθ. 7,9-10' Λουκ. 11,11). Αν ό επίγειος πατέρας ενδιαφέρεται για τα παιδιά του, πολύ περισσότερο εκείνος πού του λέμε «Πάτερ ημών...». Θα μας τα δώσει αυτά ο Θεός, εάν πιστεύουμε πραγματικά, εάν είμεθα Χριστιανοί!  ΑΜΗΝ