ΣΑΡΑΚΟΣΤΗ ΚΑΙ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ

Σε αντίθεση, αγαπητοί Χριστιανοί, με το νεοεποχήτικο πνεύμα των καιρών, που είναι πνεύμα αποστασίας, πνεύμα ατομοκεντρισμού και εγωπάθειας, πνεύμα ηδονιστικό και ευδαιμονιστικό, πνεύμα «αρχοντοχωριατισμού», πνεύμα νεότροπο, πνεύμα γενικά «άλαλον και κωφόν», για να χρησιμοποιήσουμε παραφρασμένα τα λόγια του ευαγγελίου, και πάλι η Εκκλησία μας, μας οδηγεί σε στάδιο αθλήσεως. Μας προωθεί και μας εντάσσει σε αγώνες, αγώνες πνευματικούς, όπου με έντονο τρόπο, καλούμαστε να αγωνισθούμε για μια ολοκληρωτική επανεξέταση του εαυτού μας και επαναπροσδιορισμό των πράξεων μας, σε επανατοποθέτηση όλης γενικά της ζωής μας απέναντι στο Θεό, ώστε η  πορεία μας να ξεφύγει από τα στενά βιολογικά και μόνο όρια, όπου την περιορίσαμε και να μεταποιηθεί σε πορεία «Θεοκοινωνίας» και επιστροφής στον Παράδεισο. Η πρόταση της Εκκλησίας στον ταλαίπωρο, τον πονεμένο, τον ανικανοποίητο, άνθρωπο της  3^ης χιλιετηρίδας, μπορούμε να πούμε ότι συγκεφαλαιούνται μέσα σε μια και μόνο φράση του Δοξαστικού των Αίνων του Όρθρου της σημερινής Κυριακής .  «Έφθασε καιρός, η των πνευματικών αγώνων αρχή, η κατά δαιμόνων νίκη, η πάνοπλος εγκράτεια, η των αγγέλων ευπρέπεια, η προς Θεόν παρρησία û …».

Ακόμη όπως μας λέει ο Μητρ. Anthοny του Sourozh, είναι ο καιρός εκείνος που μας δίνεται η δυνατότητα να αποτινάξουμε κάθε τι άσχημο και θανατηφόρο από μέσα μας για να βρούμε πάλι τη δύναμη να ζήσουμε, να βιώσουμε σε όλο το βάθος του το μυστήριο στο οποίο είμαστε καλεσμένοι. Αν δεν κατανοήσουμε αυτή την ποιότητα της χαράς στη νηστεία, θα τη μετατρέψουμε σε μια καρικατούρα, σε μια περίοδο κατά την οποία στο όνομα του Θεού θα κάνουμε τη ζωή μας μίζερη.

Μπορεί, πράγματι, αυτή η ιδέα της χαράς, μας λέει, που πλέκεται με την επίπονη προσπάθεια και τον ασκητικό αγώνα να φαίνεται περίεργη, όμως αγκαλιάζει με καθολικό τρόπο τη ζωή της Εκκλησίας. Η Βασιλεία του Θεού είναι κατάκτηση. Δεν χαρίζεται απλά σε εκείνους που αδιάφορα και τεμπέλικα την περιμένουν να έρθει. Για όσους την αναμένουν με τέτοιο πνεύμα, θα έρθει, αλλά στο μέσον της νύχτας, σαν την Ημέρα της Κρίσης. Σαν τον κλέφτη που τρυπώνει όταν δεν τον περιμένεις, σαν το Νυμφίο που φθάνει ενώ οι μωρές παρθένες κοιμούνται.

Όμως, αδελφοί μου, η Μ. Τεσσαρακοστή είναι μια επανάσταση.  Και φυσικά όταν μιλάμε για επανάσταση, συνειρμικά, μάς έρχεται στο μυαλό η έννοια της σκλαβιάς. Για να επαναστατήσεις πρέπει να νοιώθεις σκλάβος. Να σου έχουν κλέψει την ελευθερία, να καταπιέζεσαι, να ζεις σε δουλεία. Τι γίνεται λοιπόν με μας; Τι γίνεται με  τις ελευθερίες μας; Είμαστε όντως ελεύθεροι;

          Αυτό το ερώτημα μάς το θέτει κάθε χρόνο η Μεγάλη Σαρακοστή. Μάς προκαλεί να κοιτάξουμε μέσα μας, να αντικρύσουμε με ειλικρίνεια τον εαυτό μας και να αναρωτηθούμε αν είμαστε όντως ελεύθεροι. Κάθε περίοδος Μεγάλης Σαρακοστής είναι και μια κήρυξη πνευματικής επαναστάσεως για τη κατάκτηση της πνευματικής μας ελευθερίας. Αληθινά, πρόκειται για επαναστατική πράξη. Για πνευματικό κίνημα που δημιουργεί τεράστια αναστάτωση και ανησυχία στις δυνάμεις τού εχθρού. Γιατί τη περίοδο αυτή o στρατός τής Εκκλησίας, πολεμά φιλότιμα και εντατικά.

          Πρόκειται, λοιπόν, για τη μεγαλύτερη επανάσταση όπου μας προσκαλεί o Θεός να κάνουμε προκειμένου να δώσουμε μάχες ώστε να ελευθερώσουμε τη ψυχή μας, πού βρίσκεται φυλακισμένη μέσα στα κελιά των αλόγων παθών. Αποκηρύσσω και επαναστατώ εναντίον των αδυναμιών μου. Επαναστατώ εναντίον τού ίδιου μου του εαυτού για να τον φέρω εις εαυτόν. Βαρέθηκα να τον βλέπω να βολεύεται και να εφησυχάζει, αναβάλλοντας συνέχεια για αύριο ότι έχει σχέση με τη σωτηρία τής ψυχής. Δεν μπορώ άλλο να βλέπω τον εαυτό μου να λειτουργεί στα πάθη όπως o σκλάβος... Και να η ευκαιρία… Η Μ. Σαρακοστή!

Η Μεγάλη Σαρακοστή, είναι η ελευθερώτρια της ψυχής μας, το προσκλητήριο του συναγερμού πού θα ξυπνήσει τις αισθήσεις μας από τη πλάνη τους στην οποία περιήλθαν. Θα ξεσηκώσει κάθε πνευματική μας λειτουργία ενεργοποιώντας την, για τη συναίσθηση τής αλήθειας. «Γνώσεσθε τη αλήθεια και η αλήθεια ελευθερώσει υμάς». Πρόκειται για τη καλύτερη πνευματική αφύπνιση που μας προσφέρει η μητέρα Εκκλησία κάθε χρόνο για να μη χανόμαστε τρικλίζοντας σαν μεθυσμένοι από τη χρήση καταναλωτικών αγαθών στα σοκάκια τής καθημερινότητας. Αλλοίμονο σ' εκείνον πού παραμένει κοιμώμενος και βολευόμενος στη απάτη μιας εικονικής πραγματικότητας που μόνο στο θάνατο οδηγεί.

          Η σωτηρία τής ψυχής, αδελφοί μου,  όπως λέει και ένα σύγχρονο τραγούδι. είναι μεγάλο πράγμα. Είναι η αλήθεια, είναι η όντως ζωή, είναι η αιωνιότητα, είναι η ελευθερία. Η πλάνη και η απάτη μέσα στην οποία ζούμε και επαναπαυόμαστε έχουν βάλει θηλειά στο λαιμό μας και μας  και μας σύρουν σε μονοπάτια ψεύδους και σκλαβιάς. Εδώ λοιπόν απαιτείται η προσωπική μας επανάσταση προκειμένου να ελευθερωθούμε από τις αδυναμίες και τα πάθη μας, να αποκοπούμε από τις πλανεμένες αντιλήψεις, και να ζούμε πλέον με νουν Χριστού. Η Μεγάλη Σαρακοστή είναι ό,τι καλύτερο για να συναισθανθούμε τη πραγματικότητα της κατάστασής  μας και να ζητήσουμε τη βοήθεια τού Θεού, πού περιμένει με λαχταρά και με πολλή αγάπη, να τον καλέσουμε προσωπικά.

Αγαπητοί Χριστιανοί! Ο Θεός τον καθένα μας τον έπλασε ελεύθερο. Αυτή η ελευθερία τελικά που μας έχει χαρίσει είναι σημείο αντιλεγόμενο στη ζωή μας. Γιατί από αυτό θα κριθούμε. Από την καλή ή κακή διαχείριση τής ελευθερίας. Είμαστε ελεύθεροι να αμαρτάνουμε ή να μην αμαρτάνουμε. Εμείς διαλέγουμε. Είμαστε ελεύθεροι να είμαστε κοντά ή μακριά από τον Χριστό. Εμείς αποφασίζουμε. Εμείς τελικά αυτοκρινόμαστε για τη πιστή μας, για τη αιωνιότητα μας, για τη αλήθεια ή τη πλάνη πού διαλέξαμε στη ζωή μας, για τη προθυμία μας εφέτος τη Μεγάλη Σαρακοστή να επαναστατήσουμε ή να αδιαφορήσουμε στα πάθη μας, για τη κάθε πνευματική ή άλλη επιλογή μας...

Ας τα σκεφθούμε αυτά τη φετινή Σαρακοστή  και ας αγωνιστούμε στο στάδιο αυτό των αρετών με τα  αθλήματα τής νηστείας των τροφών και των παθών, τής ελεημοσύνης, τής αγάπης στον αδελφό. Ας τα σκεφθούμε όλα αυτά μπροστά στον Τίμιο Σταυρό για να πάρουμε δύναμη, να μην πλανηθούμε, να βαδίζουμε με τη αλήθεια.

Με ελευθερία, λοιπόν, αποφασίζουμε να επαναστατήσουμε. Απαρνούμαστε τον καλοπερασάκια εαυτό μας και ακολουθούμε το δρόμο που ο ίδιος ο Χριστός ακολούθησε προκειμένου να συναντηθεί μαζί μας. Κατανοούμε ότι για να Τον συναντήσουμε, θα μιμηθούμε κι εμείς τη ζωή Του, ανεβαίνοντας όχι από άλλα, αλλά από εκείνα τα ματωμένα μονοπάτια πού βγάζουν στον Γολγοθά. Για εκεί βαδίζουμε καρτερικά με τον σταυρό, στη πλάτη. Πιστεύουμε και ελπίζουμε ότι δεν είναι δυνατόν να περιμένουμε προσωπική ανάσταση εάν δεν προηγηθεί η προσωπική μας σταύρωση. Καλό σταύρωμα λοιπόν και να έχουμε και καλή Ανάσταση.

   

«ΟΤΑΝ ΔΕ ΕΛΘΗ Ο ΥΙΟΣ ΤΟΥ ΑΝΘΡΩΠΟΥ ΕΝ ΤΗ ΔΟΞΗ ΑΥΤΟΥ…»

Έπαρση, Φαρισαϊκή,  και ζωή «εις χώραν μακράν», εγωκεντρισμός και καταπάτηση της «πατρικής αγάπης», είναι οι παράγοντες που  μας οδηγούν,  με μαθηματική ακρίβεια στην αποδεδειγμένη, καταστροφική πορεία της εξορίας και σε τούτο τον κόσμο μα και στην αιωνιότητα. 

          Αυτό το μήνυμα σαλπίζει η Εκκλησία μας, κάθε χρόνο καθώς πλησιάζει η Μ. Τεσσαρακοστή, από τις πρώτες – πρώτες μέρες του Τριωδίου.

          Ο Φαρισαίος, αποκομμένος απ’ όλους,  διακηρύττει σαρκαστικά ότι «Ουκ ειμί ώσπερ οι λοιποί των ανθρώπων». Δεν τους χρειάζομαι λοιπόν τους άλλους. Δεν έχω εγώ καμιά δουλειά μ’ αυτούς.

          Ο Άσωτος, ζει κι αυτός αρχικά, σ’ ένα κόσμο αλλοτριωμένο. Στον απατηλό κόσμο της ψεύτικης της ζημιογόνου ελευθερίας, όπου κυριαρχεί η σωματική απόλαυση, η ικανοποίηση και μόνο των αισθήσεων και η αδιαφορία για οτιδήποτε άλλο. Στην ουσία ζει  κι αυτός μόνος. Απομακρυσμένος  από “την πατρική οικία”, αποκομμένος από την αγάπη και την ασφάλεια που περιβαλλόταν εκεί μέσα, αποχαυνωμένος από τα ψεύτικα «ζήτω», τα προσποιητά χαμόγελα και τα πληρωμένα χειροκροτήματα, βρίσκεται σε κατάσταση εξορίας.

          Αποξένωση λοιπόν από την μόνη πηγή  ζωής, το Θεό, με Φαρισαϊκό εγωκεντρισμό και δραστηριότητες που περιορίζονται μόνο μέσα στα όρια της βιολογικής εμβέλειας, είναι η κύρια αιτία της υλιστικής αντίληψης για τη ζωή και της θεώρησης των πάντων με κέντρο τον εαυτό μας.

Μια ζωή όμως τέτοια, μια αποδημία «εις χώραν εξορίας», μια ζωή που απευθύνεται μόνο στον εαυτό μας,    είναι αδύνατον να μας επαναφέρει στην «πατρική αγκαλιά». Αν δεν αναγνωρίσουμε την κατάσταση στην οποία είμαστε , αν δεν κραυγάσουμε ειλικρινά το του Τελώνου, «Ο Θεός ιλάσθητι μοι τω αμαρτωλώ» και το του Ασώτου, «Ω πόσων αγαθών υστέρημαι ο ταλαίπωρος εγώ… !»,  αν δεν πάρουμε την γενναία απόφαση της εξόδου απ’ την ατομικιστική μακαριότητά μας, δυστυχώς θα συνεχίσουμε να παραμένουμε ξένοι, σε ξένη χώρα, απόμακροι, δυστυχισμένοι, λιμοκτονούντες για ζεστασιά και αγάπη, στερημένοι της Θείας παρουσίας.

          Τούτο ακριβώς μας δείχνει η σημερινή, η τρίτη Κυριακή του Τριωδίου, η Κυριακή “των Απόκρεω”. Έρχεται για να μας ταρακουνήσει και να μας δείξει πως τελικά δεν είμαστε εντάξει με το Θεό, δεν είμαστε ακόμα αληθινοί ακόλουθοί του! 

          «Όταν δε έλθη ο Υιός του ανθρώπου εν τη δόξη αυτού…».

Η σημερινή περικοπή δεν είναι παραβολή. Είναι μια εικόνα προφητική, είναι μια  αποκάλυψη  για τη στιγμή της τελικής κρίσης.

Μήπως είναι θλιβερά όλα αυτά που σήμερα ακούμε; Μήπως χαλάν τα λόγια τούτα τη μακαριότητα μας και μας βγάζουν από τη βόλεψη μας:; «Μιμνήσκου τα έσχατά σου και ου μη αμαρτήσει εις τον αιώνα» μας διδάσκει η Σοφία Σειράχ.

Και ο αββάς Ησαίας λέει: "Τρία πράγματα αποκτά με δυσκολία ο άνθρωπος, και είναι αυτά που συντηρούν όλες τις αρετές: το πένθος και τα δάκρυα για τις αμαρτίες του και η μνήμη του θανάτου του. Γιατί όποιος καθημερινά συλλογίζεται το θάνατο και λέει στον εαυτό του, μια μέρα ακόμη μου μένει στον κόσμο αυτό, αυτός ποτέ δεν θα αμαρτήσει ενώπιον του Θεού. Όποιος αντίθετα ελπίζει πως θα ζήσει πολλά χρόνια, αυτός θα πέσει σε πολλές αμαρτίες". (Μικρός Ευεργετινός σ.36)

     Όταν έλθη ο υιός του ανθρώπου εν τη δόξη αυτού  συναχθήσονταιται έμπροσθεν αυτού πάντα τα έθνη…»

     Τότε οι νεκροί θα αναστηθούν. Και όσοι τυχόν ζούμε κείνη τη μέρα, "αρπαγησόμεθα εν νεφέλαις εις απάντησιν του Κυρίου εις αέρα, και ούτω πάντοτε συν  Κυρίω εσόμεθα".  (Α΄ προς Θεσσαλονικείς, δ΄14)

            «…και αφοριεί αυτούς...»

Ακολουθεί η διαλογή, το ξεχώρισμα. Όπως ο τσομπάνης ξεχωρίζει τα πρόβατα από τα ερίφια.

     Δεύτε οι ευλογημένοι του Πατρός μου, κληρονομήσατε την ητοιμασμένην υμίν βασιλείαν από καταβολής κόσμου. Επείνασα γαρ και εδώκατέ μοι φαγείν, εδίψησα και εποτισατέ με, ξένος ήμην και συνηγάγετέ με, γυμνός και περιεβάλετέ με, ησθένησα και επισκέψασθέ με, εν φυλακή ήμην και ήλθατε πρός με...»

      Αλήθεια πόσο απλά είναι ευτυχώς τα πράγματα για τη σωτηρία μας! Δεν χρειάζεται να είναι κανείς  πλούσιος, δεν χρειάζεται να έχει πτυχία, δεν χρειάζεται να έχει κοινωνική θέση! Το μόνο που χρειάζεται να έχει, είναι η αγάπη. 

Να οι πράξεις που καθιστούν τους δίκαιους άξιους να σταθούν στα δεξιά του Κυρίου. Έδωσαν. Έδωσαν τροφή, έδωσαν νερό, έδωσαν τόπο μέσα στο σπίτι τους, έδωσαν ρούχα, έδωσαν ανακούφιση, έδωσαν απ’ το χρόνο τους. Έδωσαν αγάπη.

Κύριε πότε σε είδομεν πεινώντα και εθρέψαμεν;...

      Δεν υποκρίνονται εδώ οι δίκαιοι όταν τον ρωτούνε. Απλώς όταν εκδήλωναν την αγάπη τους το έκαναν τόσο πηγαία, επειδή το αισθανόταν και όχι επειδή τους το επέβαλε κανείς ή επειδή περίμεναν κάποιο κέρδος. Έτσι δεν θυμούνται καν το καλό που έκαναν γιατί απλά το θεωρούσαν καθήκον. Και σε τελική ανάλυση, ο Θεός δεν θα ενδιαφερθεί για ότι προσφέραμε εκεί όπου υπήρχε προοπτική ανταπόδοσης μα εκεί όπου η προσφορά, ήτανε αληθινό δώρο. Έτσι είναι η αγάπη.

 Αμήν λέγω υμίν, εφόσον εποιήσατε ενί τούτων των αδελφών μου των ελαχίστων, εμοί εποιήσατε.

Πόσο παρηγορητικά λόγια αδελφοί μου! "Εμοί εποιήσατε!" Όλοι οι πονεμένοι, οι άρρωστοι, οι κατατρεγμένοι, είναι ο ίδιος ο Χριστός!

      Το έχουμε καταλάβει άραγε αυτό; Αν είναι κάποιος που θα μας απλώσει το χέρι, θα τον δούμε…  « Αν ο Χριστός χτυπήσει  την πόρτα σας, θα τον αναγνωρίστε;» Ρωτάει ο Ρ.Φολερώ.

    Πορεύεσθε απ εμού οι κατηραμένοι εις το πυρ το αιώνιον, το ητοιμασμένον τω διαβόλω και τοις αγγέλοις αυτού. Επείνασα γαρ και ουκ εδώκατέ μοι φαγείν...

       Ποιοι εδώ είναι οι "κατηραμένοι"; Ο Θεός είναι Αγάπη και δεν καταριέται κανέναν... Είναι εκείνοι που έδιωξαν από μόνοι τους την ευλογία του Θεού και δεν αποδέχτηκαν τη θεία χάρη. Οι σκληρές, οι πέτρινες καρδιές. Αυτοί που δεν τους έγνοιαξε για τίποτα και για κανέναν. Αυτοί που έλεγαν δεν είμαι εγώ σαν τους άλλους· δεν τους έχω ανάγκη· δεν με ενδιαφέρει τι κάνουν! Σκληρά τα λόγια αυτά αδελφοί μου και μακάρι να μην τα ακούσει κανείς μας εκείνη τη φοβερά ημέρα της Κρίσεως. Όμως αληθινά!

       Και απελεύσονται ούτοι εις κόλασιν αιώνιον, οι δε δίκαιοι εις ζωήν αιώνιον.

       Ξεκάθαρο: Οι άδικοι θα κολαστούν αιώνια οι δε δίκαιοι θα βρίσκονται αιώνια μαζί Του. 

Αδελφοί μου, αν δεν μας συγκινεί η άπειρη αγάπη του Θεού, που μας περιμένει πάντοτε με ανοιχτή αγκαλιά όπως τον Τελώνη, όπως τον Άσωτο, ας έχουμε στο νου μας πάντα την ώρα της Κρίσεως! «Έχε τη σκέψη σου στον Άδη και μην απελπίζεσαι...» μας συμβουλεύει ο γέρων Σιλουανός ο Αθωνίτης. Δεν είναι αδυναμία να σκεφτόμαστε τη μέρα εκείνη, αλλά δύναμη. Το Τριώδιο είναι ο κατάλληλος καιρός, να αφεθούμε ολοκληρωτικά στα χέρια του Θεού.

ΚΥΡΙΑΚΗ ΤΟΥ ΑΣΩΤΟΥ

Δεύτερη Κυριακή του Τριωδίου, με την παραβολή του ασώτου και το αντίστοιχο αποστολικό ανάγνωσμα: ο άσωτος προβάλλεται ως παράδειγμα μετανοίας και επιστροφής στον Θεό - ό,τι συνιστά το νόημα της Σαρακοστής προκειμένου να βρούμε και πάλι τον αληθινό και αυθεντικό εαυτό μας τον οποίο χάνουμε με τις πολυποίκιλες επιλογές μας· το ανάγνωσμα  από την Α´ προς Κορινθίους επιστολή του αποστόλου Παύλου είναι κι αυτό η  καταγραφή της όλης πορείας του ασώτου. Τι τονίζει ο απόστολος; Την αληθινή ελευθερία, αυτήν δηλαδή που διασφαλίζει την σχέση μας με τον Θεό, την οποία διακρίνει από τις διάφορες ψευδείς εκδοχές της.  Πάντα μοι έξεστι᾽, όλα μου επιτρέπονται, ἀλλ᾽ ου πάντα συμφέρει᾽, αλλά δεν συμφέρουν όλα όσα μου επιτρέπονται, πρόσθετε ο απόστολος.

Είναι περιττό βεβαίως να υπενθυμίσουμε και πάλι την αξία και το νόημα  της ελευθερίας στον άνθρωπο. Της ελευθερία όπως προβάλλεται πρωτίστως από την Ορθόδοξο διδασκαλία της Εκκλησίας μας, από τους πατέρες, από τους αγίους μας ως το κατεξοχήν δώρο της ελευθερίας που του έδωσε, ώστε χωρίς αυτό να μη θεωρείται καν άνθρωπος.

  Αν όμως η ελευθερία είναι το πιο καθοριστικό στοιχείο στον άνθρωπο, δεν είναι εύκολος και ο προσδιορισμός του περιεχομένου της. Ακούμε καθημερινά και σε κάθε περίπτωση τη λέξη ελευθερία. Τη χιλιοταλαιπωρημένη λέξη «ελευθερία».  Ο καθένας μας ανά πάσα στιγμή και σε κάθε του κίνηση πετάει τη λέξη «ελευθερία» και έτσι πράττει αυτοβούλως και χωρίς κανένα ενδοιασμό. Μάλιστα τώρα τελευταία έχουμε ανακατέψει την ελευθερία με το επίσης καινούριο φρούτο το «ρατσισμό» και έτσι όποιον θεωρούμε εμπόδιο στα σχέδια μας, μια και είμαστε ελεύθεροι να πράττουμε ότι θέλουμε τον κατηγορούμε σαν «ρατσιστή».

 Και ακριβώς σήμερα την επίκαιρη δεύτερη εβδομάδα του Τριωδίου μαζί με την ευαγγελική περικοπή του Ασώτου, ο απόστολος Παύλος επισημαίνει τη βασικότερη διαστρέβλωση:  του «πάντα μοι έξεστι».  Όλα μου επιτρέπονται. Πρόκειται για την κατανόηση της ελευθερίας ως πλήρους ασυδοσίας, η οποία προφανώς προϋποθέτει ότι ο ίδιος ο άνθρωπος είναι και η  τελική αναφορά στον κόσμο τούτο. Η ανατροπή συνεπώς του τρόπου της δημιουργίας είναι δεδομένη: ο άνθρωπος επειδή ακριβώς δεν αναφέρεται στον Θεό οδηγείται στην πλήρη υποδούλωση στα πάθη του εαυτού του και κατ᾽ επέκταση στον διάβολο.  Ο άνθρωπος καθίσταται έτσι το πιο επικίνδυνο ον μέσα σε όλη την δημιουργία: καταστρέφει τον εαυτό του και ο΄,τι ενδεχομένως στέκεται εμπόδιο στην ικανοποίηση των παθών του.  Όπως το έχει επισημάνει και ο μεγάλος Ρώσος μυθιστοριογράφος Ντοστογιέφσκι:  Χωρίς Θεό όλα επιτρέπονται.

Το ευαγγελικό ανάγνωσμα με την παραβολή του ασώτου έρχεται ανάγλυφα να περιγράψει την κατάσταση αυτή της ασύδοτης χωρίς Θεό ελευθερίας: ασωτία, νέκρωση και απώλεια του εαυτού.

Αδελφοί μου!

Συχνά επαναλαμβανόμενο πρόσωπο στην ανθρώπινη ιστορία το πρόσωπο του Ασώτου. Μεγάλο μέρος της νεολαίας, αλλά και της υπόλοιπης ανθρωπότητος, θέλει να τον ακολουθεί στην αντάρτικη ελευθερία του. Η παρουσία του Θεού ενοχλεί και καταπιέζει. Η εποχή δεν ανέχεται επ’ ουδενί τέτοιες επεμβάσεις και κουραστικές εξαρτήσεις. Θεωρεί τον Θεό δυνάστη, αφέντη, τιμωρό. Η κοινωνία μας  έχει μια δική της αντίληψη για την ελευθερία, που αν δεν είναι αναρχία κι ασυδοσία, πάντως τις εγγίζει. Η πραγματική ελευθερία όμως πάντα θα υπάρχει στην ενότητα, την κοινότητα, τον σύνδεσμο της αγάπης. Η αυτονομημένη συμπεριφορά του σύγχρονου ανθρώπου είναι το βασικό λάθος του και η αρχή της αμετανοησίας του στην έπαρση της αυτάρκειάς του.

Η απομάκρυνση από τον Θεό έχει τις συνέπειες της στη ζωή του ανθρώπου. Με τραυματισμένο πρόσωπο, με την ψυχή κενή, με το νου θολό, με το σώμα κουρασμένο, δεν έχει που να να βασταχθεί. Η συνειδητοποίηση αυτού του κενού της αυτονομίας είναι το ξεκίνημα της μετανοίας, η σωτήρια επιστροφή στην Εκκλησία δια της αυτογνωσίας.

Αδελφοί μου!

Ζούμε σε μία εποχή φοβερών αντιφάσεων και ανισορροπίας. Κι αυτή ανισορροπία και οι αντιθέσεις ξεκινούν από μας. Ξεκινούν πρώτα –πρώτα από αυτή την ίδια την οικογένεια, με τις νέες περί οικογενείας ιδέες, την ασυδοσία που μας έβαλαν μέσα σ’ αυτήν, τις ελευθεριάζουσες σχέσεις των μελών της, τα σύμφωνα συμβίωσης,  και ακόμη αυτήν την απλή και μόνο συνύπαρξη των μελών της κάτω από την ίδια στέγη.

 Επεκτείνονται στους διάφορους θεσμούς που καθημερινά χάνουν κάθε ιδέα για ηθική, για ιδανικά, για Ελληνορθόδοξα ήθη και έθιμα.

Συνεχίζεται με τους δημογραφικούς, οικονομικούς και κοινωνικούς τομείς όπου τα πάντα υπερχρεωμένα στις επιταγές που επιβάλλει η «Νέα Τάξη Πραγμάτων» και  η «Νέα Εποχή», ξεπουλούν κάθε όσιο και ιερό και αφήνουν ένα λαό καταπληγωμένο και ανυπεράσπιστο να ζει  στο δικό τους μαρτύριο.

Δεν μπορούμε,  λοιπόν, να μιλάμε για διαφθορά, όταν σε τόσες και τόσες περιπτώσεις, στο όνομα μια κακώς εννοούμενης ελευθερίας, ζούμε με την ευφορία της αυταπάτης, ότι κάναμε το χρέος μας και με το παραπάνω. Λεν μπορούμε να μιλάμε για κοινωνικές αξίες, εξύψωση του κοινωνικού βίου, εξάλειψη της εγκληματικότητας, όταν κάθε ώρα και στιγμή προβάλλονται  σκηνές βίας και εγκληματικότητας. Σκηνές αισχρές και απαξιωτικές για το ανθρώπινο είδος. Όταν προωθείται το αφύσικο και χλευάζεται το φυσικό,  όταν  δεν μπορούμε πλέον να μιλάμε για ηθικό οικογενειακό βίο, αφού από τα κανάλια κατά κόρον προσβάλλεται ο ανέντιμος βίος η παράνομες σχέσεις η απλή συμβίωση, οι ανωμαλίες. Όταν έχουν δημιουργήσει  μια κατάσταση αφόρητη και επικίνδυνη για τα μάτια και τα αυτιά μας,  μια ατμόσφαιρα αποπνικτική απ’ τις βρωμερές αναθυμιάσεις βόθρων. Όταν αμέσως πυροβολείται η εκκλησία και όποιος άλλος τολμήσει να προβάλλει τη δική του διαφορετική άποψη.

Πως μπορούμε πάλι να απαιτήσουμε σωστή συμπεριφορά από τους νέους μας, όταν τα σχολεία μας έπαυσαν να είναι παιδαγωγικά καθιδρύματα και έγιναν μεταπρατήρια φτηνών γνώσεων; Όταν με το πρόσχημα της ελευθερίας, των προσωπικών δεδομένων και της πολυπολιτισμικότητας, συζητάμε ότι και  αυτήν ακόμη η αναφορά σε Θεό, πίστη και Εκκλησία πρέπει να καταργηθεί. Να καταργηθούν τα Θρησκευτικά, η προσευχή, να φύγουν οι εικόνες από τα σχολεία;

Η πορεία του Ασώτου, είναι η διαχρονική πορεία του ανθρώπου. Η δική μας πορεία, η πορεία μας μέσα σε κάθε εποχή, πορεία προς τον θάνατο, πορεία στην κόλαση, Ξεκινά από τη στιγμή, αυτός ζητώντας  την ελευθερία του, να φύγει από το πατρικό σπίτι και την παρουσία του Πατέρα. Και όταν λέμε τώρα να φύγει, δεν σημαίνει σε άλλο τόπο, αλλά σε άλλο τρόπο ζωής. Να μη είναι κάτω από την κηδεμονία του Θεού. Πίστεψε πως μπορεί μόνος του να γίνει θεός. Νόμισε πως είναι ικανός για όλα. Νόμος του ο εαυτός του, η φιλαρέσκεια του, η φιλαυτία του. Έκανε κακή χρήση του θείου χαρίσματος του «αυτεξουσίου», της ελευθερίας, που μας χάρισε ο Θεός, να επιλέγουμε τον τρόπο ζωής μας, μαζί μ’ Αυτόν η χωρίς Αυτόν.

Βλέπουμε  την αυτοεξορία και την απομάκρυνση από την "πατρική δόξα", το ψάξιμο της ευτυχίας "σε χώρα μακρινή". Βλέπουμε το μακράν του Θεού χάος. Αν νομίζουμε ότι έτσι πρέπει να συνεχίσουμε… τότε με γεια μας με χαρά μας.

ΠΕΡΙΟΔΟΣ ΤΡΙΩΔΙΟΥ.

 

Η περίοδος του Τριωδίου,

ΜΩΥΣΕΩΣ ΑΓΙΟΡΕΙΤΟΥ

 

Η περίοδος του Τριωδίου, είναι περίοδος κατεξοχήν εγκρατείας, νήψεως και μετανοίας. Οι μελωδοί του Τριωδίου σκοπό έχουν με τα θαυμάσια υμνογραφήματά τους να θυμίσουν τις απ’ αρχής πολλές ευεργεσίες του Θεού στον επιλήσμονα άνθρωπο. Αυτοεξόριστοι τελικώς της παραδείσιας τρυφής για την παρακοή, δαιμονόπληκτοι και δαιμονοκίνητοι, από τον εδώ πλανερό πόθο της θεώσεως, κάναμε τη θέση μας ακόμη δυσκολότερη ενώπιον της ανυπέρβλητης αγάπης του Θεού, που έφθασε στην άκρα ταπείνωση, δια της Ενανθρωπήσεώς Του και του Πάθους Του, για την επάνοδό μας στη μακαριότητα του ελεύθερου διαλόγου μαζί Του.

Οι τέσσερις πρώτες Κυριακές του Τριωδίου, δηλαδή του Τελώνου και Φαρισαίου, του Ασώτου, της Απόκρεω και της Τυρινής είναι προοίμια και προγυμνάσματα των πνευματικών αγώνων της Αγίας και Μεγάλης Τεσσαρακοστής. Πολύ δυστυχώς οι ημέρες αυτές εξελίχθηκαν σε περίοδο κορεσμού και μεταμφιέσεως, αμαυρώνοντας το «κατ’ εικόνα», όπου επλάσθημεν. Κάτι που αρκετοί συνεχίζουν όλο το έτος – ώστε οι Αποκριές να μακραίνουν στον τόπο μας κατά τρόπο κωμικοτραγικό.

Στα πρόσωπα του Τελώνου και του Φαρισαίου οι άγιοι Πατέρες εισαγωγικά μας διδάσκουν τον ασπασμό της ταπεινώσεως και την άρνηση της αλαζονείας. Η αιθάλη της οιήσεως και η πονηρία της υπερηφάνειας δίωξαν τους Πρωτόπλαστους από τον Παράδεισο. Τους απογύμνωσαν από τη θεία Χάρη και τους γκρέμισαν από τη θεϊκή συντροφιά και παραμυθία. Μιμούμενοι τον ταπεινό Τελώνη, ό,τι κι αν έχουμε πράξει, μας το συγχωρεί ο Θεός και μας επαναφέρει στην πρώτη μας δόξα. Η ταπείνωσή μας φανερώνει τη συμμετοχή μας στα πνευματικά γυμνάσματα της Εκκλησίας.

Ο αποστάτης Άσωτος είναι θα λέγαμε πρόσωπο συμπαθές, γιατί άλλος λιγότερο κι άλλος περισσότερο τον μιμήθηκε ή τον μιμείται. Τα θλιβερά αποτελέσματα της αποστασίας του ανθρώπου, που θέλει να τη λέει ελευθερία, διεκτραγωδούνται στην παραστατική παραβολή του Ασώτου. Αλλά εδώ μας παρουσιάζεται περίλαμπρα και η ευσπλαγχνία του Πατέρα, με τις πάντα αναμένουσες ολάνοιχτες αγκάλες στην εξώθυρα του οίκου Του.

Η αγάπη όμως του Θεού δεν καταργεί τη δικαιοσύνη Του. Η αγάπη θα είναι το μέτρο της κρίσεως των αμελών κατά τη Δευτέρα του Κυρίου Παρουσία. Αυτό είναι και το βαθύ νόημα της ευαγγελικής περικοπής της Μελλούσης Κρίσεως. Μη η φιλανθρωπία του Θεού στις δύο προηγούμενες παραβολές δώσει θάρρος στους οκνηρούς.

Η λεγόμενη Κυριακή της Τυρινής ζωηρά μας προτρέπει για τον επαναπατρισμό μας στον αειθαλή κήπο της Εδέμ. Ας τ’ ομολογήσουμε· είμαστε οι ξενιτεμένοι του Θεού. Καλούμαστε δια ταπεινώσεως, μετανοίας, φόβου Θεού κι απορρίψεως κάθε πλεονεξίας, κατακρίσεως και φθόνου, να επανέλθουμε στην εστία μας στην αναστάσιμη χαρά που εγκαινίασε ο νέος Αδάμ, ο Χριστός. Ο παράδεισος που ηθελημένα χάσαμε μας έκανε ανέστιους, γυμνούς, κοπιώντες και θλιβόμενους. Η σταυρώσιμη περίοδος της σαρανταήμερης νηστείας σκοπό έχει να μας οδηγήσει στο Πάσχα, τη διάβαση, την Ανάστασή μας.

Όλη η περίοδος του Τριωδίου είναι μια περιήγηση στον παλαιοδιαθηκικό χώρο. Η υμνολογία, οι κατανυκτικές ακολουθίες και η νηστεία είναι βοηθητικά μέσα ώστε να προσφέρουν το χαροποιόν πένθος, το οποίο θα κάνει πιο ελεήμονα την ψυχή κι εναργέστερη την εκζήτηση του Θεού. Ο Θεός πάσχει για τον πάσχοντα άνθρωπο και με το Πάθος Του, της θυσιαζόμενης αγάπης Του, λυτρώνει τους εμπαθείς. Με την Ανάστασή Του χαρίζει φως στους σκοτισμένους, ανασταίνει τους νεκρούς, νικά με τον θάνατό του τον θάνατο.

Ο Τελώνης και ο Άσωτος είναι συγγενικά πρόσωπα. Η ταπεινοφροσύνη του ενός και η μετάνοια του άλλου συνδέονται στενά με το πνεύμα της αυτοθυσίας που τους χαρακτηρίζει και που πρέπει να σημαδεύει τους ακολούθους τους, όλους τους πιστούς που κάποτε αστόχησαν και ζητούν την ανόρθωση. Ο Φαρισαίος είναι ο άσωτος του πνεύματος και μοιάζει με τον πρεσβύτερο αδελφό του Ασώτου, που είχε κάποια ιδέα για τον εαυτό του και τη «δικαιοσύνη» του και που τον έκανε απαιτητικό και ζηλόφθονο. Ο άσωτος Τελώνης εξέρχεται του ναού ως ο όσιος Τελώνης και ο Άσωτος υιός εισέρχεται στην πατρική αγκάλη ως ο μετανοημένος Τελώνης. Η ατιμία και η ασωτία συχνά φέρνουν την απόγνωση. Από αυτή την ταλαιπωρία θέλοντας να μας προλάβουν οι άγιοι Πατέρες φέρνουν ενώπιόν μας τον επιστρέφοντα υιό, βοηθώντας μας ν’ αποκτήσουμε αίσθηση της αμαρτίας κι επίγνωση της ασθένειάς μας. Γιατί η αμαρτία είναι δούλωση και υποδούλωση του ανθρώπου, αλλοτρίωση της αυθεντικότητας του προσώπου του, αγώνας αυτοδικαιώσεως, ύβρις κατά του Θεού, νόσος της ψυχής.

Ας παρακολουθήσουμε όμως σύντομα στην πορεία του τον Άσωτο. Η οδός που διαβαίνει έχει άμεση σχέση με το θέμα μας. Ύστερα από όχι πολλή, καθώς φαίνεται, σκέψη, αποφασίζει την αναχώρηση από το πατρικό του, παίρνοντας δικαιωματικά ό,τι του ανήκε κληρονομικά. Και ως εδώ ουδείς ψόγος ίσως. Το πρόβλημα αρχίζει από τον τρόπο της σπατάλης της περιουσίας μέχρι μηδενός. Νέος ήταν, δυνατός ήταν, ό,τι ήθελε έκανε. Ποιος μπορούσε να τον εμποδίσει; Και νόμιζε πως όσο πιο μακριά πήγαινε πιο ασφαλής θα ήταν. Θεωρούσε πως θα μπορούσε η μακρυνή απόσταση από τον γενέθλιο οίκο να σίγαζε και τη φωνή της συνειδήσεως. Προσήλθε σε χώρους ανήλιους, μοναχικούς, δυσώδεις κι εξήλθε τρομερά αλλοιωμένος. Άφησε την αρχοντιά του κι έγινε υπηρέτης. Καταφρόνησε την ευρυχωρία και στένεψε αφόρητα η ζωή του. Την τιμιότητα, την καθαρότητα, τη δικαιοσύνη, την ανδρεία, τη σωφροσύνη, την ευσπλαγχνία – τα δυνατά αυτά νεύρα της ψυχής – τ’ αντικατέστησε με την ατιμία, την παρανομία, την αδικία, την ασωτία, τη βαρβαρότητα. Αυτή είναι η κατάσταση του κάθε αμαρτωλού. Με διαρηγμένο το «κατ’ εικόνα», αιχμάλωτος των παθών, οδυνάται κι η δίψα για την αμαρτία είναι ακόρεστη. Αυτή είναι η γνωστή τέχνη του δαίμονα προς τα θύματά του.

Πεινασμένος, διψασμένος, φτωχός, γυμνός, πρόωρα γερασμένος, προσπαθεί να χορτάσει την πείνα του μάταια με την τροφή των χοίρων που κατάντησε να βόσκει, τα ξυλοκέρατα. Και ξαφνικά μέσα στο μεγάλο πόνο της ασήκωτης ερημίας του θυμήθηκε το λίκνο του, φωτίσθηκε, ξεπέρασε την αδυναμία του, απαρνήθηκε την ανεπάρκειά του, φιλοτιμήθηκε. Άφησε τον Πατέρα άσπλαγχνα. Ο εύσπλαγχνος Πατέρας δεν τον άφησε ποτέ. Λαβωμένος, ταλαιπωρημένος, δυστυχής ο νέος, αποφασίζει να σύρει τα βήματά του πίσω. Έχουν όμως μια σταθερότητα.

Ο πολύς πόνος τον ταπείνωσε, τον εκμεταλλεύθηκε σωστά και του έγινε ίαμα. Η ταπείνωση τον έφερε στη μετάνοια.

Στο σημείο αυτό της οδού, στο βάθος της αβύσσου, στο τέλμα του τέρματος βρίσκεται δραματικά αμέτρητο πλήθος ανθρώπων απεγνωσμένων, κορεσμένων, αποκαμωμένων. Προσκαλούνται να θυμηθούν την αθωότητά τους και να επιστρέψουν την ίδια οδό που τους έφθασε στο χοιροστάσιο. Η στιγμή της αποφάσεως είναι καίρια, σημαντική, απελευθερωτική. Η νοσταλγία της ωραιότητος, της καθαρότητος, της αγάπης και της ειρήνης θα συνδράμουν γι’ αυτή τη δύσκολη αλλά σωτήρια επιστροφή. Στην απόφαση του ανθρώπου ο ουρανός και η γη θα βοηθήσει και θα χαρεί. Ο Πατέρας πάντα αναμένει καρτερικά και πρώτος πάλι θα τρέξει να καταφιλήσει τους επιστρέφοντες υιούς Του. Η ελευθερία και η αγάπη Του είναι θα λέγαμε τρομακτικές. Ο αγαθός πατέρας δίχως να φέρει την παραμικρή αντίδραση, αντίσταση και αντιλογία -κρύβοντας τη λύπη του, ως προγνώστης, του ολέθριου αποτελέσματος της ξαφνικής επαναστάσεως του παιδιού του- του δίνει ό,τι ζητά, σεβόμενος απόλυτα την ελευθερία του. Η ευσπλαγχνία του και η ελπίδα του – που δεν θα λαθέψει – τον κάνει καρτερικό αναμονέα, κι αυτός πρώτος τον βλέπει από μακριά. Η εν μετανοία επιστροφή του υιού, αυτή και μόνη, είναι ικανή πηγή χαράς και πανηγύρεως για όλους κι ετοιμάζεται αμέσως δίχως πολλές διαδικασίες και συζητήσεις. Ήταν άλλωστε κάτι το αναμενόμενο, το προσδοκώμενο κι ας καθυστέρησε. Αυτή η στάση του ακούραστου Πατέρα είναι η τελειότερη μορφή για τον ατελέσφορο άνθρωπο του πάθους και της πτώσεως. Δίνει ενθαρρυντικό κουράγιο, διώχνει τον φόβο της τιμωρίας, φανερώνει το μέγεθος της Χάριτός Του. Ο θείος έρωτας σώζει ευκολότερα από τον θείο φόβο, κατά τον Ιωάννη της Κλίμακος.

Η μετάνοια κάνει τον Άσωτο θαρρετό, τολμηρό, ακούραστο, αποφασιστικό, ελπιδοφόρο. Τον κάνει να θυμάται τρυφερά την πατρική συγχωρητικότητα, την ελεημοσύνη, την αγαθότητα. Σηκώθηκε και με βήμα ταχύ έφθασε εκεί απ’ όπου είχε φύγει βιαστικά κι απερίσκεπτα. Τώρα δε ρίχνει ούτε μια ματιά πίσω του, στη γη της ξενιτειάς, της παράλογης ηδονής, φοβούμενος μην έχει την τύχη της συζύγου του Λωτ. Δίχως να χρειάζεται να θέσει μεσάζοντες, με μόνο το αντίτιμο της μετανοίας του, που ήταν ικανό από μόνο του να εξαγοράσει όλο το πατρικό έλεος, καταφθάνει. Η σκυθρωπότητα, τα δάκρυα, τα βαρυμένα μάτια του ήσαν συνήγοροι της ειλικρινούς μετανοίας του.

Ο ατίθασος, ανυπότακτος, απαιτητικός, προπέτης κι ανυπόμονος νέος γίνεται τώρα ένα σκουπίδι. Αυτός που δεν υπολόγιζε κανένα και δεν έδινε λόγο σε κανένα, τώρα αυτοκαταδικάζεται. Η μετάνοια ξαναθαυματούργησε. Αναγνωρίζει την έπαρση της αστοχίας του. Δεν τολμά ν’ ατενίσει στα μάτια τον Πατέρα του. Θεωρεί ανάξιο τον εαυτό του να είναι υιός εκείνου που η αγάπη του συνεχίζει να τιμά τον άτιμο. Τ’ αυθόρμητα λόγια του είναι του αυτού περιεχομένου με του Τελώνου και του Ληστή του συσταυρωθέντος με τον Χριστό. Έτσι αυτοαποκληρώνεται αυτοκατηγορούμενος. Δεν ντρέπεται, δεν δειλιά, δεν φοβάται, η μετάνοια τον επανέφερε εκεί απ’ όπου έπεσε κι ακόμη σε καλύτερη θέση, καθώς λέγει ο όσιος Ιωάννης της Κλίμακος περί των μετανοούντων. Καθαριζόμενος ο πρώην άσωτος γίνεται εκστατικός, αρχίζει φωτιζόμενος ν’ αγαπά, να βλέπει τον κόσμο διαφορετικά. Η αμαρτία είχε προχωρήσει το πλήγωμα αρκετά στην ψυχή του, αλλά είχε αφήσει το βάθος άθικτο, πολύτιμα στοιχεία της θείας ευγένειας και καταγωγής ήταν θαμμένα και ξεσκαλίστηκαν. Δεν φαίνονταν εύκολα, αλλά υπήρχαν.

Ο Πατέρας ενώπιον αυτής της ολάνοιχτης καρδιάς, θεωρεί ως μη διαπραχθέντα διόλου όλα τ’ ανομήματα του αγαπητού υιού του και του δίνει τη θέση που του ανήκε. Του φορά την πρώτη στολή, τον υποδύει, τον στολίζει και στρώνει πασχαλινή τράπεζα για την επάνοδό του, την ανάστασή του. Μόνο μια σκιά υπάρχει στη λαμπρή πανήγυρη· του πρεσβύτερου αδελφού, που αδυνατεί να παρακολουθήσει το μέγεθος της πατρικής δωρεάς ενώπιον της μετανοίας του αδελφού του.

Ο πρεσβύτερος αδελφός χρήζει ιδιαίτερης προσοχής και μη το φωτεινό παράδειγμα της επιστροφής του αδελφού του μας κάνει να τον παραβλέψουμε. Είναι πρόσωπο συχνά επανεμφανιζόμενο εντός των χριστιανικών κοινοτήτων. Το πρόβλημά του είναι βαθύ, νομίζει ότι είναι βαθειά στους κόλπους τους πατρικούς κι η στάση του τον τοποθετεί πολύ μακρύτερα του τέρματος της αποστασίας του αδελφού του. Είναι ο αμετανόητος μετανοημένος. Έχει απωλέσει την ουσία της πνευματικής ζωής κι έχει κερδίσει το φρόνημα των εχόντων «ου κατ’ επίγνωσιν» ζήλο. Ζήλο άκαιρο, παράφορο και μανιώδη. Θεωρούν τον εαυτό τους αληθινό κι αλάνθαστο, επαιρόμενο στην ηθική τους, την ασφάλεια της εγκράτειάς τους. Συχνά οι αγώνες τους είναι πράγματι μεγάλοι κατά των εχθρών της πίστεως και των αμαρτωλών, τους οποίους κατακεραυνώνουν αλύπητα με βροντώδη κηρύγματα. Όμως όλα χάνουν τον μισθό τους, γιατί τα καταστρέφει η οίηση ότι είναι οι μόνοι άξιοι σωτηρίας, αφού σκανδαλίζονται στη μεγαλόδωρη αγάπη του πατέρα τους προς τους άσωτους, τους οποίους δεν δύνανται να παρακολουθήσουν όχι στην οδύνη τους, μα ούτε και στη μετάνοιά τους.

Δυστυχώς, στους πάντα υπάρχοντες στην ιστορία τέτοιους ζηλωτές διακρίνουμε τον φανατισμό, την τυπολατρεία, ακόμη και τη διατήρηση δικών τους τυπικών, τα οποία θέλουν να θέτουν και υπεράνω της Ιεράς Παραδόσεως. Είναι μεγάλο το κρίμα για όλους αυτούς, που βυθίζονται μέσα στο λιμάνι, με μια ψεύτικη αγιότητα και φθάνουν ν’ απατούν κι αγαθούς ανθρώπους. Συμβαίνει με τους ανθρώπους αυτούς να καταλαμβάνονται από ένα ισχυρό αίσθημα αυτάρκειας. Η αγανάκτηση και η οργή του αδελφού ενώπιον της πατρικής προσφοράς είναι η κρυφή αμετανοησία του, που φανερώνεται κατακρίνοντας τον αδελφό του και καταδικάζοντας τον πατέρα του. Η ευσπλαγχνία του πατέρα εκδηλούμενη στο νεώτερο δεν καταργούσε καθόλου την πάντα υπάρχουσα προς τον πρεσβύτερο. Αυτό είναι το περιεχόμενο της ψευδοαγιότητος του αδελφού, που δεν άντεξε στη δίκαιη χαρά της επανόδου ποιου; Του αδελφού του. Ο «δίκαιος» αδελφός επιθυμεί έναν πατέρα εκδικητικό, κριτή αυστηρότατο και τιμωρό αμείλικτο.

Ο παραλογισμός της μεγάλης ιδέας που έχει για τον εαυτό του, τον κάνει διδάσκαλο του Πατέρα του, του καθορίζει τη θέση του, τη στάση του, τι πρέπει να πράξει εκείνος κι όχι τι πρέπει να προσέξει ο ίδιος. Η μεγάλη του πλάνη τον κάνει να μιλά περί του εαυτού του με απαίτηση και δικαιώματα, σαν να μην τα ήξερε ο Πατέρας, να παραπονείται, να οργίζεται, να κατακρίνει τον αδελφό του, για να υπερυψώσει τον εαυτό του και να φανερώσει την αξία του. Στέκεται πιστεύοντας ότι από τα έργα του δικαιώνεται και υπάρχει μόνο απέναντι του άθλιου κατ’ αυτόν και οικτρού αδελφού του.

Μπροστά όμως στην ελεήμονα χάρη του Θεού, κατά τον άγιο Μάρκο τον Ασκητή, ο ενάρετος που καυχιέται για τα έργα του, δεν μπορεί να έχει απαίτηση ανταποδόσεως. Η μόνη στάση του ορθοφρονούντος ανθρώπου είναι της αυτοεξουθενώσεως και της μετανοίας. Ένας ενάρετος Αγιορείτης Γέροντας, βρισκόμενος στην επιθανάτια κλίνη, περιτριγυρίσθηκε από νεώτερους μοναχούς για ν’ ακούσουν λόγο ωφελείας και σε σχετική ερώτηση απάντησε: Δεν πιστεύω ούτε στις γονυκλισίες μου, ούτε στα κομποσχοίνια μου, ούτε στις αγρυπνίες και νηστείες μου, παρά μόνο ελπίζω στο χυμένο αίμα του Χριστού. Βεβαίως για να φθάσει να πει αυτό, έπρεπε να έχει τελέσει μια πολυχρόνια άσκηση, η οποία για να είναι ευδόκιμη και θεοφιλής τον έκαμε να μιλά έτσι.

Πάντως ο εύσπλαγχνος πατέρας του Ασώτου είναι ο ίδιος πατέρας και για τον ανώριμο μεγαλύτερο υιό του. Παρότι είναι παράλογη, κατανοεί την πίκρα του, τον δικαιολογεί τον αδικαιολόγητο, τον αντιμετωπίζει με αγάπη, εξέρχεται του οίκου και γι’ αυτόν, τον παρακαλεί να έλθει μέσα, να ευφρανθεί μαζί τους. Επιμένει όμως εκείνος και δεν θέλει να εισέλθει. Να έμεινε άραγε για πάντα έξω; Αυτός που πάντα ήταν μέσα; Μακάρι να εισήλθε κι αυτός ξανά. Η ευαγγελική περικοπή δεν αναφέρει την τύχη του. Αν δεν μετανόησε είναι σίγουρο πως έμεινε για πάντα έξω, φθειρόμενος από το σαράκι της ζήλειας, της περιέργειας και της αυτολατρείας. Έτσι φθάνουν ορισμένοι ερμηνευτές να μιλούν εύστοχα περί δύο ασώτων υιών. Θεωρούμε την ασωτία του πρεσβυτέρου αδελφού επικινδυνέστερη, ως υπουλώτερη και κρυφή.

Συχνά επαναλαμβανόμενο πρόσωπο στην ανθρώπινη ιστορία το πρόσωπο του Ασώτου. Μεγάλο μέρος της νεολαίας, αλλά και της υπόλοιπης ανθρωπότητος, θέλει να τον ακολουθεί στην ανταρσία του. Η παρουσία του Θεού ενοχλεί και καταπιέζει. Η εποχή δεν ανέχεται επ’ ουδενί τέτοιες επεμβάσεις και κουραστικές εξαρτήσεις. Θεωρεί τον Θεό δυνάστη, αφέντη, τιμωρό. Η νεολαία έχει μια δική της αντίληψη για την ελευθερία, που αν δεν είναι αναρχία κι ασυδοσία, πάντως τις εγγίζει. Η πραγματική ελευθερία όμως πάντα θα υπάρχει στην ενότητα, την κοινότητα, τον σύνδεσμο της αγάπης. Η αυτονομημένη συμπεριφορά του σύγχρονου ανθρώπου είναι το βασικό λάθος του και η αρχή της αμετανοησίας του στην έπαρση της αυτάρκειάς του.

Η απομάκρυνση από τον Θεό έχει τις συνέπειες της στη ζωή του ανθρώπου. Με τραυματισμένο πρόσωπο, με την ψυχή κενή, με το νου θολό, με το σώμα κουρασμένο, δεν έχει πού να κρυφθεί και να βασταχθεί. Η συνειδητοποίηση αυτού του κενού της αυτονομίας είναι το ξεκίνημα της οδού της μετανοίας, η σωτήρια επιστροφή στην Εκκλησία δια της αυτογνωσίας προς θεογνωσία.