Όταν έμαθαν οι πολυάριθμοι ασκητές στο βουνό
του Μ. Αντωνίου πως ο αββάς Σισώης ήταν
στα τελευταία του, μαζεύτηκαν στη καλύβα του να πάρουν την ευχή του. Η εκτίμηση
τους γι' αυτόν δεν είχε όρια. Τον έλεγαν "διαμάντι της ερήμου" και
πολύ δίκαια. Όλη του η μακρόχρονη ζωή ήταν ένας αγώνας για την αγιότητα, που
τώρα στο θάνατο του έλαμψε σ' όλη της την πληρότητα.
Στη σεβάσμια μορφή του είχε χαραχθεί
μια έκφραση ευτυχίας. Σαν ένιωσε γύρω του τους συνασκητές του, τους αδελφούς
του ,τους συντρόφους του στον "καλόν αγώνα", που τώρα αυτός νικητής
άγγιζε στο τέρμα του, τα χείλη του σάλεψαν, κάτι θέλησε να πει…. Όλοι
δακρυσμένοι περίμεναν ν' ακούσουν τα τελευταία λόγια ενός μεγάλου αγίου ,να τα
φυλάξουν σαν παρακαταθήκη ιερή.
…Σε μια στιγμή το πρόσωπο του
ετοιμοθάνατου έλαμψε καθώς ψιθύριζε κάποια λόγια. Τα χείλη του σάλευαν ακόμη,
λες και κουβέντιαζε με όντα που μόνο εκείνος έβλεπε.
-Με ποιον συνομιλείς, πάτερ; ρώτησαν
οι γεροντότεροι από τους συνασκητές του.
-Οι άγιοι άγγελοι θέλουν να με πάρουν
και τους παρακαλώ να με αφήσουν ακόμη να μετανοήσω, είπε με κόπο και δυο δάκρυα
κύλησαν πίσω από τα πεσμένα βλέφαρα του.
-Δεν έχεις ανάγκη από μετάνοια, μακάριε
Σισώη! Εσύ μετανοούσες σ' όλη σου τη ζωή, του αποκρίθηκαν οι πατέρες
θαυμάζοντας την ταπεινοφροσύνη του.
-Δεν ξέρω, αδελφοί μου, αν έχω βάλει
ακόμη αρχή .
…Ήταν τα τελευταία του λόγια… (ΙΣΤΟΡΙΕΣ ΑΠ' ΤΟ
ΓΕΡΟΝΤΙΚΟ).
Καθώς ακούμε, αδελφοί μου την
"Κυριακή του Τελώνου και του Φαρισαίου, να παιανίζεται, απ' άκρου σ΄ άκρο
της γης, στην απανταχού Ορθοδοξία, ο παιάνας της μετανοίας, " Της
μετανοίας άνοιξον μοι πύλας ζωοδότα…, ο νους μας τρέχει στην καταπληκτική αυτή ιστορία που
βρίσκεται στο Γεροντικό και φυσικά συναρπάζει τις διψασμένες ψυχές. Πράγματι ο
κάθε καλοπροαίρετος μπορεί να συγκρίνει την μετάνοια του μεγάλου αυτού ασκητού,
με την δική μας μετάνοια και να την
αντιπαραβάλει με την κατανυκτικότατη αυτή
Εκκλησιαστική περίοδο, που από σήμερα αρχίζει, και είναι η κατεξοχήν
περίοδος μετανοίας, της Εκκλησίας μας.
"Καιρός, λοιπόν, μετανοίας"
και πάλιν, αδελφοί μου. Καιρός επιστροφής, καιρός αυτογνωσίας, καιρός
ανανήψεως.
"Της μετανοίας
άνοιξον μοι πύλας ζωοδότα
ορθρίζει γάρ το πνεύμα μου προς ναόν τον άγιον
σου,
ναόν φέρων του πνεύματος όλον εσπιλωμένον
αλλ' ως οικτίρμων κάθαρον ευσπλάχνω σου ελέει
".
"Το πρόθυμο πνεύμα του πιστού
ξαγρυπνά στο ναό του Θεού, φέροντας μαζί του, τον λερωμένο από την αμαρτία Ναό
του σώματος και παρακαλεί να του ανοίξει ο Θεός τη θύρα της μετανοίας. Στον άγιο Ναό του θεού έχουν θέση
μόνο οι καθαροί ,αυτός είναι ακάθαρτος ,αλλά ελπίζει στο έλεος του Θεού και
στην καθαρτική δύναμη της χάριτος του" ( Ι .Φουντούλη ΛΟΓΙΚΗ ΛΑΤΡΕΙΑ ).
Εκεί ο ταλαίπωρος
αμαρτωλός, αναμετρώντας "τα πλήθη των πεπραγμένων του δεινών τρέμει, γιατί
επίκειται φοβερά η ημέρα της κρίσεως. Όμως γεμάτος θάρρος και ελπίζοντας στο
έλεος του Θεού, σαν τον μετανοιωμένο Δαβίδ αναφωνεί μέσα απ' τα βάθη της
καρδιάς του : "ελέησον με ο Θεός κατά το μέγα Σου έλεος".
Και ενώ η Εκκλησία μας, ως φιλόστοργος
μητέρα, μας καλεί και πάλι να
επανεξετάσουμε τον εαυτό μας και να
πάρουμε απόφαση επιστροφής στην περιοχή της χάριτος από όπου αποσκιρτήσαμε. Ενώ μας δείχνει σε τι
ύποπτα και καταστροφικά μονοπάτια μας οδηγεί η αποστασία και το "ίδιον θέλημα". Ενώ εμείς
συνεχίζουμε να κωφεύουμε και να
πορευόμαστε σε τοπία ομιχλώδη, παραμένοντας στα ίδια χωρίς
καμιά διάθεση μετανοίας και
προσωπικής αλλαγής, δυο εικόνες αντιπαραβάλλονται σήμερα μπροστά μας.
Η πρώτη είναι του
οσίου Σισώη. Άνθρωπος αγώνος, μετανοίας, προσευχής, αγιότητος. Διαμάντι της
ερήμου. Παρ' όλα αυτά, παρά του ότι όλη του η ζωή ήτανε μια συνεχής μετάνοια
,όταν ήρθε η ώρα της κοιμήσεως του, ζητούσε ακόμα χρόνο για να μετανοήσει.
Στο αντίθετο άκρο
μας οδηγεί μια άλλη εικόνα. Η εικόνα της
κοινωνίας μας, η ειδωλοποιημένη εικόνα του ανθρώπου που αυτοαποθεώθηκε, του
ανθρώπου που έκανε τη ζωή του πύργο Βαβελικό και αποποιήθηκε κάθε ανάγκη, κάθε
αδυναμία.
Είναι ο άνθρωπος ο οποίος περιορίζεται στα στενά όρια της βιολογικής
του εμβέλειας, κλείνεται μυωπικά στο κέλυφος του εγωκεντρισμού του και αδυνατεί να δει και να επικοινωνήσει με τον
"άλλον". Είναι αυτός που απομακρύνθηκε από το Θεό, αφού έκανε Θεό τον
εαυτό του, και πάντα προσβλέπει με ιδιοτέλεια και καχυποψία προς τον πλησίον.
Είναι ο Φαρισαίος ο οποίος βλέπει όλους τους άλλους "σαν σκουλήκια"
και χωρίς καμιά ενοχή, χωρίς αυτογνωσία, αισθάνεται αψεγάδιαστος και ακέραιος .
Πώς λοιπόν να μετανοήσει ένας τέτοιος
άνθρωπος; Πώς να χαμηλώσει λίγο τα ανάστημα του; Πώς να κλάψει; Πώς να χτυπήσει
το στήθος και να πει, Θεέ μου συγχώρεσε με τον αμαρτωλό;
H περίοδος του Τριωδίου και κυρίως
η Μ. Τεσσαρακοστή, είναι η περίοδος
όπου καλούμαστε λοιπόν για μια επανεξέταση και συνάμα επαναδιοργάσνωση του
εαυτού μας. Είναι ο Εκκλησιαστικός χρόνος ο οποίος προσφέρεται για μια
εντονότερη άσκηση του πιστού, αγωνιστού ανθρώπου, για να πορευθούμε προς την
τελείωση και την κατά χάριν Θέωση. Είναι το στάδιον της αθλήσεως όπου μέσα από
μια εσωτερική ανακαινιστική πορεία θα αναγνωρίσουμε την προσωπική πνευματική
μας εξορία και "εν μετανοία",
με καινούρια μυαλά, καινούριες αποφάσεις, καινούριες επιθυμίες και προοπτικές θα επιζητήσουμε την συνάντηση
μας με τον Αναστημένο Χριστό .
Ο Φαρισαίος πρότυπο και ίνδαλμα της εγωκεντρικής
κοινωνίας μας, είναι ο τύπος που μας οδηγεί σε άγνωστα και επικίνδυνα
μονοπάτια, χτίζει απόρθητα φρούρια γύρω μας ώστε να μην υπάρχει δυνατότητα
επικοινωνίας με τον πλησίον μας και ελάχιστο αδελφό μας, μας στερεί τη χαρά της
Βασιλείας.
Ο Ζακχαίος, ο Τελώνης, ο Άσωτος, είναι
η απτή - η χειροπιαστή - η προσωποποιημένη μετάνοια. Είναι αυτοί οι οποίοι δεν
εξάντλησαν την μετάνοια τους σε κάποιες αντικειμενικές βελτιώσεις συμπεριφοράς,
ή σε τύπους και σχήματα εξωτερικά αλλά προχώρησαν σε μια βαθύτερη και καθολική
αλλαγή της ζωής τους.
Δεν αρκέστηκαν σε
μια προσωρινή συντριβή έστω και λύπη από τη συναίσθηση της αμαρτωλότητας τους
,αλλά φρόντισαν για μια μόνιμη πνευματική κατάσταση ,και σταθερή πορεία προς το
Θεό, συνεχή διάθεση για ανόρθωση, θεραπεία και ανάνηψη, για πνευματικό αγώνα Αυτό είναι μετάνοια. Αυτό είναι αλλαγή
νου, νοοτροπίας, στάσης ζωής .
Μετάνοια λοιπόν είναι : "Το
ξαναγύρισμα της αγάπης μας στο Θεό και τους ανθρώπους. Η συναίσθηση της
δουλείας μας και η αλλαγή της πορείας μας προς την ελευθερία. Η βεβαιότητα της
χρεοκοπίας της νοθευμένης λογικής μας και το μπάσιμο μας στο υπέρλογο, στην
αποκάλυψη της αλήθειας, που βρίσκεται πέρα από τα φαινόμενα. (π.Τιμόθεος
Κιλίφης -ΣΤΟΧΑΣΜΟΙ ΑΠΟ ΤΟΝ ΑΜΒΩΝΑ σελ.21).
Μετάνοια είναι η σωτήριος συνάντηση
του ανθρώπου με το Θεό. Είναι η γιατρειά της ψυχής και η απόθεση του ρύπου. Είναι ίαση και
υγεία. Είναι η θέα του λυτρωτικού φωτός που καθαρίζει και αγιάζει, είναι ο εκ
βάθους αναστεναγμός και η γοερά κραυγή της καιομένης από Θείο πόθο ψυχής
"ο Θεός ιλάσθητί μοι τω αμαρτωλώ".
"Η Μετάνοια είναι χάρις και χαρά.
Η μετάνοια είναι ζωή και σωτηρία. Αντίθετα η αμετανοησία είναι θάνατος και
καταστροφή. Όποιος δεν μετανοεί δεν καταλαβαίνει το λάθος του και την αμαρτία
του, δεν ζητάει το έλεος του Θεού και δεν έχει συγχώρεση από το Θεό. Γιατί ο
Θεός χαρίζει το έλεος Του και συγχωρεί εκείνους που αισθάνονται τα λάθη τους
και ζητούν το Θείον έλεος. Εκείνους δηλ. που μετανοούν. Μετάνοια θα πει να
λυπηθείς, να κλάψεις, να ζητήσεις έλεος και συγχώρεση για το φταίξιμο σου, να
δώσεις λόγο πως δεν θα ξανακάμεις το ίδιο και να βάλεις τα δυνατά σου να μην το
ξανακάμεις. Όλα αυτά είναι που κάνουν τον άνθρωπο καινούριο. Όλα αυτά τον
ανεβάζουν, όλα αυτά είναι η μετάνοια ,η μετάνοια είναι πρόοδος, προκοπή ζωή και
σωτηρία". (π.
Μακάριος Φιλοθέου . ΕΦΗΜΕΡΙΟΣ Φεβρουάριος
2000 )
"Πρέπει να
έχει κανείς πολύ Χάρη για να καταλάβει ότι είναι αμαρτωλός .Στον σαρκικό
άνθρωπο η μετάνοια δεν είναι εύκολη. Άρα, αυτός που ζει μέσα στην ατμόσφαιρα
της δείχνει ότι διαποτίζεται από την
άκτιστη ενέργεια της Θείας Χάριτος. Γι' αυτό πολύ Πατέρες τονίζουν ότι η βίωση
της μετανοίας είναι το πρώτο στάδιο της θεωρίας του Θεού .Και όσο η φωτιά της
μετανοίας κατακαίει τη ψυχή και τις αμαρτίες, τόσο αυτή, η φωτιά μετατρέπεται
σε άκτιστο Φως.
Επομένως η μετάνοια δεν είναι
ανθρώπινης προελεύσεως, αλλά αποτελεί δώρο που προσφέρεται από τον ουρανό
…" (Μητροπ.
Ναυπάκτου Ιερόθεος-ΟΣΟΙ ΠΙΣΤΟΙ Σελ.360).
Ο Άγ. Ιωάννης της Κροστάνδης
σημειώνει: "Τι θα κάναμε εάν δεν μας ενίσχυε προκαταβολικά η Χάρις του
Θεού; Σε ποιο κατάντημα θα φτάναμε ,εάν δεν μας αγκάλιαζε ξαφνικά χωρίς να το
περιμένουμε μετά από την αμαρτία και δεν μας προετοίμαζε για μετάνοια και για
δάκρυα;… Σπάνια πολύ σπάνια θα μπορούσε κανείς να απαλλαγεί από το ζυγό της
αμαρτίας".
Αδελφοί μου!
Ο άνθρωπος είτε το θέλουμε είτε όχι
βρίσκεται σε μια συνεχή πορεία. Άλλοτε είναι ανοδική, άλλοτε καθοδική. Άλλοτε
ανεβαίνει για να συναντηθεί με το Θεό, άλλοτε απομακρύνεται από Αυτόν και
δρέπει τα αποκαΐδια και τα ερείπια της αποστασίας του. Το Τριώδιο είναι η αγία,
η πνευματική, η κατανυκτική, η ασκητική, η αθλητική περίοδος της Εκκλησίας μας
που μας βοηθάει να πορευθούμε σωστά και να συναντηθούμε με τον Αναστημένο
Xριστό. Ανοίγει την ερμητικά κλειστή, πόρτα της ψυχής μας ώστε να εισχωρήσει
μέσα η Χάρις του Θεού, για να αγωνιστούμε σωστά, να επιφέρουμε μια ολοκληρωτική
αλλαγή στη ζωή μας, να μετανοήσουμε, για να φθάσουμε στην κατά χάριν ένωση μας
με τον Χριστό .
Ας ακούσουμε, κλείνοντας, τον Άγιο
Γρηγόριο τον Παλαμά: "Αφού είναι κοντά μας η Βασιλεία των ουρανών, με την
συγκατάβαση του Θεού Λόγου προς εμάς, ας μην απομακρυνθούμε εμείς από Αυτόν
ζώντες αμετανόητοι. Ας αποφύγουμε μάλλον την αθλιότητα εκείνων που ζουν στο
σκοτάδι κάτω από τη σκιά του θανάτου. Ας αποκτήσουμε τα έργα της μετανοίας,
δηλ. φρόνημα ταπεινό, κατάνυξη και πνευματικό πένθος, καρδιά γεμάτη πραότητα,
ώστε να υπομένει τα δεινά, να ευχαριστείται με τους διωγμούς, για χάρη της
αλήθειας και της δικαιοσύνης, με τις ζημιές, τις ύβρεις, τις
συκοφαντίες και τας παθήματα". ( ΦΙΛΟΚΑΛΙΑ των Ιερών Νηπτικών Το Περιβόλι της Παναγιάς τομ. Δ'. σελ.315 ).
