«Ὁ
ἅγιος Νικόλαος ἔζησε στὰ χρόνια τῶν τυράννων Διοκλητιανοῦ καὶ Μαξιμιανοῦ καὶ διέπρεψε πρῶτα ὡς μοναχός. Ἔπειτα
λόγω τῆς μεγάλης ἀρετῆς του δέχτηκε τὴν ἀρχιερωσύνη. Ἐπειδὴ ὅμως πίστευε στὸν
Χριστὸ καὶ κήρυσσε ἐλεύθερα τὴν χριστιανικὴ πίστη καὶ ζωή, συνελήφθη ἀπὸ τοὺς ἄρχοντες
τῆς πόλεως κι ἀφοῦ ὑπεβλήθη σὲ βασανιστήρια καὶ στρεβλώσεις τοῦ σώματός του,
ρίχτηκε στὴ φυλακὴ μαζὶ καὶ μὲ ἄλλους χριστιανούς. Ὅταν ὅμως ὁ μεγάλος καὶ εὐσεβὴς
Κωνσταντῖνος ἀπέκτησε τὴν βασιλεία τῶν Ρωμαίων μὲ τὸ θέλημα τοῦ Θεοῦ, ἐλευθερώθηκαν
οἱ φυλακισμένοι, καὶ μαζὶ μὲ αὐτοὺς καὶ ὁ Νικόλαος, ὁ ὁποῖος πῆγε στὰ Μύρα. Μετὰ
ἀπὸ λίγο διάστημα, συγκροτήθηκε μὲ τὴν βοήθεια τοῦ Κωνσταντίνου καὶ ἡ πρώτη ἐν
Νικαίᾳ Σύνοδος, τῆς ὁποίας μέλος ἦταν καὶ ὁ θαυμαστὸς Νικόλαος.
. Αὐτὸς ἔκανε πολλὰ καὶ διάφορα
θαύματα, ὅπως δηλώνει καὶ ἡ ἱστορία του.
Διέσωσε μάλιστα καὶ τρεῖς ἄντρες ποὺ συκοφαντήθηκαν καὶ ἐπρόκειτο νὰ
πεθάνουν ἄδικα. Διότι εὑρισκόμενοι στὴν φυλακή, ἔμαθαν τὸν χρόνο ποὺ ἔμελλε νὰ ἀποκεφαλισθοῦν
καὶ ἐπικαλέστηκαν τὸν ἅγιο σὲ βοήθειά τους, θυμίζοντάς του τὶς διάφορες εὐεργεσίες
ποὺ ἔκανε καὶ πῶς ἔσωσε στὴν Λυκία τρεῖς ἄνδρες ποὺ ἐπρόκειτο κι αὐτοὶ νὰ
χάσουν τὴν ζωή τους. Λοιπὸν ὁ ταχὺς καὶ θερμὸς εἰς βοήθειαν, ὁ ἅγιος Νικόλαος
δηλαδή, φανερώνεται στὸν βασιλιὰ καὶ στὸν ἔπαρχο κατὰ τὸν ὕπνο τους. Καὶ τὸν μὲν
ἔπαρχο ἐπιτιμᾶ γιὰ τὴν συκοφαντία τῶν ἀνδρῶν πρὸς τὸν βασιλιά, τὸν δὲ βασιλιὰ
διδάσκει καὶ τοῦ ὑπενθυμίζει ὅτι οἱ
φυλακισμένοι ἄνδρες εἶναι ἀθῶοι καὶ ἀπὸ φθόνο κατηγορήθηκαν. Ὁπότε τοὺς λύτρωσε
ἀπὸ τὴν ἐπικείμενη τιμωρία. Ἐπὶ πλέον καὶ ἄλλα πολλὰ τεράστια θαύματα ἐπιτέλεσε,
κι ἀφοῦ ποίμανε τὸν ὀρθόδοξο λαὸ μὲ ἱερὸ τρόπο κι ἔφτασε σὲ βαθὺ γῆρας, ἐξεδήμησε
πρὸς τὸν Κύριο, χωρὶς ὅμως νὰ ξεχάσει μετὰ τὸ τέλος του τὸ ποίμνιό του. Διότι
καθημερινά, θὰ λέγαμε, προσέφερε τὶς εὐεργεσίες του σ’ αὐτοὺς ποὺ εἶχαν ἀνάγκη
καὶ τοὺς ἔσωζε ἀπὸ παντὸς εἴδους κινδύνους καὶ περιστάσεις».
. Ὁ ὑμνογράφος ἅγιος Θεοφάνης εὑρισκόμενος
σὲ ἀδυναμία καὶ ἀπορία προκειμένου νὰ ἐγκωμιάσει ἕναν τόσο μεγάλο ἅγιο σὰν τὸν ἅγιο
Νικόλαο –«Ποίοις εὐφημιῶν στέμμασιν ἀναδήσωμεν τὸν Ἱεράρχην;… Ποίοις μελωδικοῖς
ἄσμασιν ἐπαινέσωμεν τὸν Ἱεράρχην;» Καί: «Νικόλαε, μὴ βδελύξῃ τὴν ἐγχείρησιν·
ποθῶν οὐ κομπάζων γάρ, τρισμάκαρ,
κατετόλμησα», δηλαδή: τρισμακάριστε Νικόλαε, μὴ βδελυχθεῖς τὴν ἀπόπειρα
τοῦ ἐγκωμιασμοῦ σου. Διότι τὸ τόλμησα ἀπὸ πόθο καὶ ὄχι ἀπὸ ὑπερηφάνεια– ἐπιχειρεῖ
νὰ τὸν προβάλει χρησιμοποιώντας τὸν τόπο τῆς ἐπισκοπῆς του: τὰ Μύρα τῆς Λυκίας,
τὸ ἴδιο τὸ ὄνομά του: Νικόλαος, τὴν προσωνυμία του: θαυματουργός.
. Ὁ τόπος τῆς ἐπισκοπῆς του, τὰ Μύρα,
γίνονται ἐν πρώτοις ἀφορμὴ γιὰ τὸν ὑμνογράφο νὰ φανερώσει τὸ πνευματικὸ βάθος
τοῦ ἁγίου, ὅτι δηλαδὴ ὁ ἴδιος ἀναδείχθηκε πνευματικὸ μύρο, ἀφοῦ χρίστηκε ἀπὸ τὸ
νοητὸ μύρο, τὸ ἅγιο Πνεῦμα. Ὡς μυροβολῶν λοιπὸν τὸ μύρο τῆς χάρης τοῦ Θεοῦ τὸ
προσφέρει στοὺς πιστούς, ποὺ μὲ πίστη καὶ πόθο τελοῦν τὴν πανσέβαστη μνήμη του.
«Μύροις παροικήσας αἰσθητῶς, μύρον ἀληθῶς ἀνεδείχθης μύρῳ χρισθεὶς νοητῷ, ἅγιε
Νικόλαε, ἀρχιεράρχα Χριστοῦ· καὶ μυρίζεις τὰ πρόσωπα τῶν πίστει καὶ πόθῳ σου τὴν
παναοίδιμον μνήμην τελούντων ἀεί». Ἡ εἰκόνα αὐτὴ τοῦ μυρωμένου ἀπὸ τὸν Θεὸ ἁγίου,
ποὺ «μυρίζει» σὰν ἄνοιξη τοὺς πιστούς, εἶναι ἀπὸ τὶς ἀγαπημένες εἰκόνες τοῦ ὑμνογράφου
του. Πράγματι ἔρχεται καὶ ἐπανέρχεται αὐτὸς μὲ αὐτὴν τὴν σκέψη, μὲ σκοπὸ
βεβαίως νὰ θυμίσει ὅτι στὴν πραγματικότητα ὁ ἅγιος Νικόλαος ὑπῆρξε μιμητὴς τῶν ἁγίων
Ἀποστόλων, ποὺ πρῶτοι αὐτοὶ ὑπῆρξαν τὰ μυροδοχεῖα τοῦ ἁγίου Πνεύματος, συνεπῶς
σὰν ἐκείνους καὶ ὁ ἴδιος «περιπολεύει τὴν οἰκουμένην» γιὰ νὰ προσφέρει τὴν
βοήθειά του. «Πάτερ Νικόλαε, τοῦ παναγίου Πνεύματος μυροθήκη ὑπάρχων, ὡς ἔαρ
μυρίζεις εὐφρόσυνον τῶν θείων ἀρωμάτων Χριστοῦ· τῶν ἀποστόλων γὰρ μιμητὴς
γενόμενος, τὴν οἰκουμένην περιπολεύεις, διὰ τῶν λόγων τῶν θαυμάτων σου». (Πάτερ
Νικόλαε, ἐπειδὴ εἶσαι μυροθήκη τοῦ παναγίου Πνεύματος, σὰν εὐφρόσυνη ἄνοιξη
προσφέρεις τὸ θεῖο ἄρωμα τοῦ Χριστοῦ).
. Ὁ ἅγιος Θεοφάνης δὲν παραλείπει
βεβαίως, ἔστω καὶ σὲ μικρότερη ἔκταση, νὰ τονίσει καὶ τὸν τρόπο ποὺ ὁ ἅγιος ἔγινε
κατοικητήριο τοῦ Θεοῦ καὶ συνεπῶς μυροθήκη τοῦ Πνεύματός Του. Χρησιμοποιεῖ
μάλιστα γιὰ νὰ δείξει τὴν πνευματική του ἄσκηση καὶ μία ἐξαίσια εἰκόνα, εἰλημμένη
ἀπὸ τὴν Παλαιὰ Διαθήκη: ὁ ἅγιος Νικόλαος ἔγινε νέος Ἀβραὰμ καὶ εὐλογήθηκε ἀπὸ τὸν
Θεὸ ὡς ἔχων καὶ αὐτὸς τὴν ἀρετὴ τῆς φιλοξενίας. Τί ἔκανε λοιπὸν ἀπὸ πλευρᾶς
πνευματικῆς ἀσκήσεως ὁ ἅγιος; Ὅπως προσέφερε
ὁ Ἀβραὰμ θυσία στὸν Θεὸ τὸν μονογενῆ του υἱό, κατὰ τὸν ἴδιο τρόπο καὶ ὁ
Νικόλαος: προσέφερε στὸν Θεὸ θυσία τὸν νοῦ του, σὰν νὰ ἦταν ὁ μονογενὴς υἱός
του. Ὁ ἅγιος μὲ ἄλλα λόγια χαριτώθηκε ἀπὸ τὸ Πνεῦμα τοῦ Θεοῦ, διότι ἀγάπησε ὁλοκάρδια
τὸν Θεό, τόσο ὥστε ὁ νοῦς του ἀδιάκοπα εὑρισκόταν προσκολλημένος σ’ Ἐκεῖνον. «Νέος Ἀβραὰμ ἐδείχθης, Νικόλαε, ὡς
μονογενῆ υἱὸν προσάξας τὸν νοῦν τῷ Δεσπότη σου, ἀναιμάκτους θυσίας προσφέρων ἀεί,
καντεῦθεν εὐλογήθης ὡς φιλόξενος, Πάτερ, καὶ Τριάδος γέγονας οἰκητήριον θεῖον
καὶ ἄμωμον». (Ἀποδείχθηκες νέος Ἀβραάμ, Νικόλαε, γιατί ὁδήγησες τὸν νοῦ στὸν
Δεσπότη σου, σὰν μονογενῆ υἱό, προσφέροντάς του πάντοτε ἀναίμακτες θυσίες, καὶ ἔτσι
εὐλογήθηκες σὰν φιλόξενος, Πάτερ, καὶ ἔγινες κατοικητήριο θεῖο καὶ ἄμωμο).
. Ὁ ὑμνογράφος ὅμως, εἴπαμε,
χρησιμοποιεῖ καὶ τὸ ὄνομα τοῦ Νικολάου ὡς ἀφορμὴ σχολιασμοῦ τῆς ἁγιότητάς του.
«Νίκη φερωνύμως ἀληθῶς, τοῦ πιστοῦ λαοῦ ἀνεδείχθης, ἐν πειρασμοῖς κραταιά, ἅγιε
Νικόλαε, θεράπων ὄντως Χριστοῦ· πανταχοῦ γὰρ καλούμενος, ὀξέως προφθάνεις, πόθῳ
τοὺς προστρέχοντας ὑπὸ τὴν σκέπην σου· σὺ γὰρ ἐν νυκτὶ καὶ ἡμέρᾳ, πίστει ὀπτανόμενος
σώζεις ἐκ τῶν πειρασμῶν καὶ περιστάσεων». (Ἀναδείχθηκες ἀληθινὰ κι ὅπως τὸ λέει
καὶ τὸ ὄνομά σου, νίκη γιὰ τὸν λαό, πραγματικὲ δοῦλε τοῦ Χριστοῦ. Διότι μόλις
καλεῖσαι ὁπουδήποτε, προφταίνεις πολὺ γρήγορα ἐκείνους ποὺ προστρέχουν μὲ πόθο
κάτω ἀπὸ τὴν σκέπη σου. Ἐσὺ δηλαδὴ καὶ τὴν νύκτα καὶ τὴν ἡμέρα φανερούμενος μὲ
τὴν πίστη σώζεις ἀπὸ τοὺς πειρασμοὺς καὶ τὶς δεινὲς περιστάσεις). Ὁ ἅγιος ἐν
Πνεύματι εὑρισκόμενος, ἰδίως μετὰ τὴν κοίμησή του, ἀποτελεῖ τὸ ὅπλο τοῦ κάθε
πιστοῦ. Ὁ ὁποιοσδήποτε ποὺ θὰ τὸν ἐπικαλεστεῖ ἐν πίστει, ἂν μάλιστα βρίσκεται σὲ
κίνδυνο, εἴτε εἶναι στὴν γῆ εἴτε στὴν θάλασσα, θὰ τὸν βρεῖ πρόθυμο συμπαραστάτη
του. Ὁ ἅγιος δηλαδὴ θὰ γίνει ἡ νίκη τοῦ πιστοῦ. «Εἶσαι, ἅγιε Νικόλαε, ἱεροκήρυκα
Χριστοῦ, μέγας καὶ θερμὸς βοηθὸς σ’ αὐτοὺς
ποὺ βρίσκονται στοὺς κινδύνους, εἴτε εἶναι στὴν γῆ εἴτε πλέουν στὴν θάλασσα, εἴτε
εἶναι μακριὰ εἴτε εἶναι κοντά». Καὶ βεβαίως ὁ ἅγιος ἔγινε καὶ ἡ νίκη τοῦ λαοῦ ἀπέναντι
στὶς αἱρέσεις τῆς ἐποχῆς, ἰδίως ἀπέναντι στὸν αἱρεσιάρχη Ἄρειο. Ὑπῆρξε κατὰ τὸν
ὑμνογράφο μάλιστα «ὁ ὀλετὴρ Ἀρείου καὶ θερμὸς ἀντίμαχός» του, δηλαδὴ αὐτὸς ποὺ
τὸν ἐξολόθρευσε– κυρίως μὲ τὴν ἁγιασμένη ζωή του– καὶ ὁ θερμὸς πολέμιός του. Εἶναι
γνωστὸ ὅτι μὴ ἀντέχοντας ὁ ἅγιος τὶς βλασφημίες τοῦ Ἀρείου κατὰ τοῦ Κυρίου μέσα
στὴν Σύνοδο, σηκώθηκε καὶ ράπισε τὸ βλάσφημο στόμα.
. Καὶ τέλος, ὁ ἅγιος ὑμνογράφος ἐπιμένει
πάρα πολὺ στὸ θαυματουργικὸ χάρισμα τοῦ ἁγίου. Δὲν εἶναι τυχαῖο ὅτι ἔχει αὐτὴν
τὴν ἐπωνυμία: θαυματουργός. Ἡ ἐμφάνισή του μάλιστα, ὅπως ἀναφέρει καὶ τὸ
συναξάρι, στὸν βασιλιὰ Κωνσταντῖνο καὶ στὸν ἔπαρχο κατὰ τὸν ὕπνο τους, γιὰ νὰ
σώσει τοὺς ἀθώους ἄνδρες, εἶναι τόσο γνωστή, ὥστε καὶ στὸ ἐξαποστειλάριο τῆς
Πέμπτης τῆς κάθε ἑβδομάδος, τῆς ἡμέρας τῆς ἀφιερωμένης στὸν ἅγιο Νικόλαο, ὅπως
καὶ στοὺς ἁγίους ἀποστόλους βέβαια –ἐνδεικτικὸ τῆς μεγάλης ἁγιότητάς του: νὰ ὑπάρχει
ἡμέρα ἀφιερωμένη σ’ ἐκεῖνον, ὅπως γίνεται μὲ τὴν ἡμέρα Τρίτη καὶ μὲ τὸν ἅγιο Ἰωάννη τὸν Πρόδρομο– νὰ
μνημονεύεται τὸ συγκεκριμένο θαῦμα του. «Τὸν μέγαν ἀρχιποίμενα καὶ ἱεράρχην ἅπαντες,
τὸν πρόεδρον τῶν Μυρέων, Νικόλαον εὐφημοῦμεν· πολλοὺς γὰρ ἄνδρας ἔσωσεν, ἀδίκως
θνήσκειν μέλλοντας· καὶ βασιλεῖ ὀπτάνεται, σὺν Ἀβλαβίῳ κατ’ ὄναρ, λύων τὴν ἄδικον
ψῆφον». Θὰ ἔπρεπε βεβαίως νὰ γεμίσουμε πολλὲς σελίδες, ἂν θέλαμε, ἔστω καὶ ἀκροθιγῶς, νὰ μνημονεύσουμε ὄχι τὰ θαύματα ποὺ ἔκανε καὶ
κάνει ὁ ἅγιος Νικόλαος, ἀλλὰ καὶ μόνον αὐτὰ ποὺ εἶναι καταγεγραμμένα στὴν ἀκολουθία
τοῦ ἁγίου. Εἶναι σὰν τὶς ἀκτίνες τοῦ ἥλιου, μὲ τὰ ὁποῖα φανερώνεται ἡ
λαμπρότητά του. Ὅπως τὸ λέει καὶ ὁ ὑμνογράφος: «Ἀστράπτεις ἐν τῇ γῇ τῶν
θαυμάτων ἀκτῖσι, Νικόλαε σοφέ». Καί: «Γνωρίζει πᾶσα ὑφήλιος, Νικόλαε τρισμάκαρ,
τὰ θαύματά σου».
. Ἐκεῖ ὅμως ποὺ ὑπάρχει ἡ πληθὺς τῶν
θαυμάτων του εἶναι στὸν χῶρο τῶν ναυτικῶν. Δὲν ὑπάρχει ἄνθρωπος τῆς θάλασσας ποὺ
νὰ μὴν ἔχει νὰ διηγηθεῖ κάποια ἐπέμβαση τοῦ ἁγίου, κάποιο θαῦμα πρὸς σωτηρία
του. Γι’ αὐτὸ καὶ ὅλοι τους ἔχουν ἀνηρτημένη στὸ δωμάτιό τους τὴν εἰκόνα τοῦ ἁγίου Νικολάου, τοῦ προστάτη
τους. Κι αὐτὸ ὄχι τυχαῖα. Τὸ ἴδιο τὸ συναξάρι του, πέρα ἀπὸ ἄλλες περιπτώσεις,
μνημονεύει τὸν εὐλαβῆ ἐκεῖνο ἄνθρωπο τοῦ Βυζαντίου, ποὺ ἀγαποῦσε ὑπερβαλλόντως
τὸν ἅγιο Νικόλαο καὶ ποὺ ἀναγκάστηκε νὰ φύγει μὲ καράβι γιὰ δουλειὲς σὲ ἄλλη
χώρα. Καὶ κάτι συνέβη τὸ βράδυ τῆς ἀναχώρησής του ποὺ εἶχε δυναμώσει ὁ ἀέρας, οἱ
ναῦτες δὲν τὸν πρόσεξαν καὶ τὸν ἔσπρωξαν καὶ βρέθηκε στὰ μανιασμένα κύματα.
Κανεὶς δὲν μπόρεσε νὰ τὸν σώσει καὶ τὸν ἔκλαιγαν ὡς ἤδη πεθαμένο. Ἐκεῖνος ὅμως
στὸν βυθὸ εὑρισκόμενος ἄρχισε νὰ ἐπικαλεῖται τὸν προστάτη ἅγιό του, καί, ὢ τοῦ
θαύματος! Βρέθηκε μέσα στὸ σπίτι του στάζοντας ἀπὸ τὸ θαλασσινὸ νερό. Τὸ μεγάλο
αὐτὸ θαῦμα βεβαίως ἔγινε γνωστὸ ὄχι μόνον στοὺς συγγενεῖς καὶ τοὺς γείτονες, ἀλλὰ
καὶ σὲ ὅλο τὸ Βυζάντιο, τόσο ποὺ κλήθηκε καὶ ἀπὸ τὸν βασιλιὰ καὶ τοὺς ἀρχιερεῖς
νὰ τὸ διηγηθεῖ, μὲ κατάληξη τὴν δοξολογία τοῦ Θεοῦ καὶ τὴν ἄγρυπνη δέησή Του
μέσα στὸν Ναὸ ἀπὸ ὅλους.
τοῦ π. Γ. Δορμπαράκη
