Η ΣΤΑΥΡΙΚΗ ΠΟΡΕΙΑ ΤΗΣ Μ. ΤΕΣΣΑΡΑΚΟΣΤΗΣ

Η περίοδος της μεγάλης Τεσσαρακοστής είναι περίοδος πνευματικού αγώνα και περισυλλογής. Σκοπός η σωστή προετοιμασία για τα μεγάλα γεγονότα των Παθών και της Αναστάσεως του Κυρίου. Η προσευχή είναι ένα από τα μέσα της ολοκληρωμένης εν Κυρίω προετοιμασίας. Αυτή την περίοδο η Αγία μας Εκκλησία πλήθος προσευχών προσφέρει στα μέλη της. Μια απ' αυτές είναι και η προσευχή του Αγίου Εφραίμ του Σύρου. «Κύριε και Δέσποτα της ζωής μου....». Είναι η προσευχή της Μ. Τεσσαρακοστής. Σήμερα λοιπόν Κυριακή Β ΄. Νηστειών εορτή του εν Αγίοις πατρός ημών Γρηγορίου του Παλαμά  αγωνιστού της Ορθοδοξίας αλλά και ανθρώπου της προσευχής αφού σ’ όλη του τη ζωή η κύρια ενασχόλησή του η προσευχή ήτανε, ας μιλήσουμε γι’ αυτήν· είναι η προσευχή της μετανοίας, είναι η σαρακοστιανή προσευχή.

 «Κύριε καί Δέσποτα τῆς ζωῆς μου, πνεῦμα ἀργίας, περιεργίας, φιλαρχίας, καί ἀργολογίας μή μοι δῷς.

Πνεῦμα δέ σωφροσύνης, ταπεινοφροσύνης, ὑπομονής καί ἀγάπης χάρισαί μοι τῷ σῷ δούλῳ.

Ναί, Κύριε Βασιλεῦ, δώρησαί μοι τοῦ ὁράν τά ἐμά πταίσματα, καί μη κατακρίνειν τόν ἀδελφόν μου, ὅτι εὐλογητός εἶ εἰς τούς αἰῶνας τῶν αἰώνων».

 Μικρή σε μέγεθος, αλλά γεμάτη πνευματική δύναμη αγγίζει βαθειά την ψυχή των ανθρώπων και προκαλεί κατάνυξη και συντριβή. Απαγγέλλεται σε όλες τις ακολουθίες της Μεγάλης Τεσσαρακοστής και συνοδεύεται από μεγάλες μετάνοιες. Ζητάμε από το Θεό να μας από τέσσερα κακά και να μας χαρίζει συνάμα τέσσερα καλά, τις αρετές.

Τα τέσσερα κακά δεν είναι άλλα, από τα πνεύματα του πονηρού που ασταμάτητα μας πολεμούν και θέλουν να μας υποτάξουν στο διάβολο και την αμαρτία. Ζητάμε από τον Κύριο να μην επιτρέψει την υποδούλωσή μας σ' αυτά. Η υποδούλωση αυτή θα μας απομακρύνει απ’ το Θεό.

Πνεύμα αργίας: Δεν αναφέρεται στη σωματική αργία. Ο Άγιος έχει υπ' όψη του μια άλλη αργία που είναι βλαβερή και καταστροφική για την πνευματική ζωή. Είναι η μη εκτέλεση των εντολών του Θεού. Ο άνθρωπος πλάστηκε να γίνει άγιος. Το ότι δεν φθάνουν πολλοί άνθρωποι στην αγιότητα, στη θέωση, αυτό οφείλεται στην οκνηρία, την αργία, που οδηγεί στην πνευματική στασιμότητα.

 Πνεύμα περιεργείας: Η περιέργεια κατά τους Αγίους Πατέρες δεν έχει την έννοια, που της δίδουμε σήμερα. Είναι η προσκόλληση στα υλικά αγαθά. Η περιέργεια είναι συνδεδεμένη με την αργία. Αφού ο άνθρωπος αδιαφορεί για τα πνευματικά, αναζητά μια απατηλή ολοκλήρωση στα γήινα, στα φθαρτά, στα εγκόσμια.

 Πνεύμα φιλαρχίας: Είναι το πνεύμα που αλλάζει την συμπεριφορά μας έναντι του συνανθρώπου. Είναι το πνεύμα της τυραννίας και του ατομισμού. Η αληθινή εξουσία είναι διακονία και υπηρεσία στον αμπελώνα του Κυρίου. Όταν η φροντίδα του ανθρώπου είναι στραμμένη στα υλικά γίνεται δούλος των υλικών αγαθών και μεταβάλλεται σε πράγμα χωρίς αξία και περιεχόμενο.

 Πνεύμα αργολογίας: Σύμφωνα με τους πατέρες της Εκκλησίας είναι ο εξευτελισμός του πιο πολύτιμου δώρου του ανθρώπου, του χαρίσματος του λόγου. Η ακατάσχετη φλυαρία δείχνει ένα ακατάστατο ψυχικό κόσμο. Ο Κύριος μας λέγει ότι θα δώσουμε λόγο και για ένα αργό λόγο μας.
Τα τέσσερα κακά πνεύματα συνδέονται μεταξύ τους και σχηματίζουν ένα κατήφορο που οδηγεί στην πνευματική καταστροφή. Από την αργία για τη σωτηρία, ο άνθρωπος επιδίδεται στην απατηλή περιέργεια, από την περιέργεια στην φιλαρχία, που οδηγεί στην αργολογία.

 Στο δεύτερο μέρος της προσευχής ο Άγιος αναφέρει τα χαρακτηριστικά της αληθινής ζωής. Ζητάμε από το Θεό πνεύμα σωφροσύνης, ταπεινοφροσύνης, υπομονής και αγάπης.

Πνεύμα σωφροσύνης: Δηλώνει την αγνότητα από τα αμαρτήματα του σώματος. Το σώμα του ανθρώπου είναι ναός του Θεού και σε καμιά περίπτωση δεν επιτρέπεται ο μολυσμός του με την αμαρτία. Η αγνότητα του σώματος προϋποθέτει την αγνότητα της ψυχής, που είναι το πρώτο βήμα της απαθείας, της καθαρής από τα πάθη ψυχής.

Πνεύμα ταπεινοφροσύνης: Είναι το ταπεινό φρόνημα έναντι του Αγίου και τελείου Θεού. Όλα είναι του Θεού και τίποτε δικό μας. «Μακάριοι οι πτωχοί τω πνεύματι», λέγει ο Κύριος. Η ταπείνωση φέρει τη χάρη του Κυρίου και τις δωρεές του Αγίου Πνεύματος.

Πνεύμα υπομονής: Η υπομονή συνδέεται με την ταπεινοφροσύνη. Ο άνθρωπος υπομένει με πίστη όλες τις δυσκολίες, θλίψεις, πόνους και αντιξοότητες της ζωής. «Διά πολλών θλίψεων δει εισελθείν εις την βασιλείαν του Θεού». Προσβλέπει με εμπιστοσύνη και αγάπη στην πρόνοια του Κυρίου.

Τέλος το, πνεύμα αγάπης: είναι η ολοκλήρωση όλων των αρετών. Όποιος έχει σωφροσύνη, έχει και ταπείνωση και υπομονή και αγάπη. Όπου υπάρχει η αληθινή αγάπη, υπάρχει ο ίδιος ο Θεός.

Οι τέσσερις αυτές αρετές - χαρίσματα του Αγίου Πνεύματος - σχηματίζουν μια σκάλα που μας ανεβάζει στον ουρανό. Η αγνότητα θεραπεύει την άρρωστη από την αργολογία ψυχή μας, η ταπεινοφροσύνη μας ενώνει με τους άλλους, η υπομονή μας προφυλάσσει από την υποδούλωση στα πράγματα και τέλος η αγάπη θεραπεύει την αδιαφορία για τον Κύριο και τη σωτηρία. Για τον άνθρωπο της αγάπης όλα αρχίζουν από τον Θεό και τελειώνουν σ' Αυτόν.
Αδελφοί μου, η περίοδος που διανύουμε είναι περίοδος προετοιμασίας και κατανύξεως. Ο Άγιος Εφραίμ στην προσευχή του προτρέπει όλους μας να ζητάμε από τον Κύριο δύο τινά: Να μας απαλλάξει από τα κακά πνεύματα που απομακρύνουν τη χάρη του Θεού και  να μας χαρίσει τις δωρεές και τα χαρίσματα του Αγίου Πνεύματος. 

Ας είναι καθημερινό και επίμονο το αίτημα αυτό. Μόνο λουσμένοι μέσα στη χάρη του Παναγίου Πνεύματος θα γιορτάσουμε αληθινά τα Πάθη και την Ανάσταση του Κυρίου μας.

ΚΥΡΙΑΚΗ Β΄ ΝΗΣΤΕΙΩΝ - ΑΓΙΟΣ ΓΡΗΓΟΡΙΟΣ Ο ΠΑΛΑΜΑΣ

Άγιος Γρηγόριος ο Παλαμάς (1296-14/11/1359)  - 

Μέγας πατήρ της Εκκλησίας και οικουμενικός διδάσκαλος. Η διδασκαλία του για τη θέωση του ανθρώπου και τη μετοχή του στις άκτιστες ενέργειες του Θεού, εκφράζει την ουσία της ορθόδοξης πνευματικής ζωής, σε πλήρη αντίθεση με την εκκοσμικευμένη θεολογία της εποχής του, που διαμορφώθηκε με την επίδραση του σχολαστικιστικού ανθρωποκεντρισμού του ρωμαιοκαθολικισμού.

Ο άγιος Γρηγόριος ο Παλαμάς αποτελεί σπάνια περίπτωση στη ζωή της Εκκλησίας. Πρόκειται για θεολόγο θεόπτη, που εκφράζει την ουσία της ορθόδοξης πνευματικής ζωής με μοναδικό συνθετικό τρόπο. Εχει ως θεμέλιο της πνευματικής του καταρτίσεως τη βίωση της θείας χάριτος και, τη θέωση μέσα στο φως των ακτίστων ενεργειών του Θεού. Προικισμένος με οξύ νού μπόρεσε να κινηθεί άνετα στον χωρο της θεολογίας και να εκφράσει ακραιφνή τριαδολογία με τα σημαντικά έργα του

Γεννήθηκε το 1296 στην Κωνσταντινούπολη από επιφανείς γονείς. Ο πατέρας του Κωνσταντίνος Παλαμάς προερχόμενος από τη βαθύτερη Μικρά Ασία ήταν συγκλητικός και μέλος της αυτοκρατορικής αυλής του Ανδρονίκου Β’. Ο αυτοκράτορας τον εκτιμούσε ιδιαίτερα και γι’ αυτό του ανέθεσε την ανατροφή του Ανδρονίκου Γ’, εγγονού και διαδόχου του. Φαίνεται όμως ότι δεν τον απορροφούσαν τόσο τα πολιτικά έργα όσο τα πνευματικά, αφού κάποτε σε συνεδρίαση της συγκλήτου, θέλοντας ο αυτοκράτορας να του ζητήσει τη γνώμη του τον βρήκε αφοσιωμένο στην προσευχή και δεν τον διέκοψε, πιστεύοντας ότι βοηθεί περισσότερο με την προσευχή του παρά με τις σκέψεις του. Ο πατέρας του, αφού πρόλαβε να φορέσει το ράσο του μοναχού και να λάβει το όνομα Κωνστάντιος, εκοιμήθη σχετικά νέος, όταν ο Γρηγόριος ήταν επτά ετών. Την προστασία του ανέλαβε ο αυτοκράτορας.

Η μητέρα του Καλή και οι αδελφές του Επίχαρις και Θεοδότη κατέληξαν μοναχές, όπως και οι αδελφοί του Μακάριος και Θεοδόσιος, που τον ακολούθησαν στον μοναχικό βίο. Ο Γρηγόριος έλαβε καλή μόρφωση στο πανεπιστήμιο της Κωνσταντινουπόλεως με διευθυντή τον διάσημο θεολόγο και φιλόσοφο Θεόδωρο Μετοχίτη. Σπούδασε ιδιαίτερα φιλοσοφία. Μόλις 17 ετών, ενώπιον του αυτοκράτορος Ανδρόνικου Β’ και πολλών σοφών στα ανάκτορα, σε ομιλία του για τον Αριστοτέλη κατέπληξε όλους τους ακροατές του. Ο παριστάμενος Θεόδωρος Μετοχίτης είπε θαυμάζοντας στον αυτοκράτορα για τον νεαρό ομιλητή: Αν ήταν παρών και ο ίδιος ο Αριστοτέλης θα τον επαινούσε.

Εκτός της αριστοτελικής φιλοσοφίας τελείωσε μαθήματα γραμματικής και ρητορικής. Νωρίς όμως αφιερώθηκε στη μελέτη της Αγίας Γραφής, των Πατέρων της Εκκλησίας και του Συναξαριστή. Την πνευματική ζωή διδάχθηκε πρώτα από τον πατέρα του και τους μοναχούς που συναναστρεφόταν. Μεταξύ αυτών ήταν ο πρώην Αγιορείτης Θεόληπτος Φιλαδελφείας, που τον μύησε στην καθαρή προσευχή. Ο αυτοκράτορας, που ήλπιζε ότι θα τον έχει σύμβουλο, στη θέση του πατέρα του, έβλεπε να τον χάνει. Εικοσάχρονος ο Γρηγόριος αναχώρησε για το Παπίκιο όρος, σπουδαίο μοναστικό κέντρο, όπου αντέκρουσε εκεί νεώτερους Μασσαλιανούς, και στη συνέχεια για το Άγιον Όρος.

Στο Άγιον Όρος ήλθε με τους δύο αδελφούς του. Ο ίδιος υποτάχθηκε στον όσιο Νικόδημο τον Ησυχαστή, που ησκείτο σε Κελλί της μονής Βατοπαιδίου, και ήταν γνωστός σε όλους τους Αγιορείτες για τη σοφία του. Ο άγιος Γρηγόριος έκανε υπακοή «τω γενναίω ανδρί, θαυμαστώ κατά την πράξιν και θεωρίαν» κατά τον άγιο Φιλόθεο τον Κόκκινο. Από τον Νικόδημο ο Γρηγόριος έλαβε το μοναχικό σχήμα. Τα πρώτα μοναχικά του έτη τα έζησε ο άγιος στο Άγιον Όρος και κοντά στη μονή Βατοπαιδίου με αυστηρή άσκηση, νηστεία, αγρυπνία και αδιάλειπτη προσευχή. Προσευχόμενος επανελάμβανε συνεχώς το «φώτισόν μου το σκότος». Κάποτε είδε τον άγιο Ιωάννη τον Θεολόγο και του είπε πως τον έστειλε η Παναγία και του είπε, ότι η Θεοτόκος και ο ίδιος θα του είναι πάντα βοηθοί! Τρία έτη παρέμεινε ο άγιος Γρηγόριος στην υπακοή του οσίου Γέροντός του Νικοδήμου και πολλά διδάχθηκε κοντά του.

Περι το 1320, μετά την οσιακή κοίμηση του γηραιού Γέροντός του αναχώρησε για την ιερά μονή της Μεγίστης Λαύρας, όπου παρέμεινε για μια τριετία. Η φήμη του τον είχε προφθάσει και οι πατέρες τον υποδέχθηκαν θερμά. Υπακούοντας διακόνησε στην τράπεζα και στο ναό. Όλοι εξεπλάγησαν από την εγκράτεια, την άσκηση και την αγρυπνία, την οποία εξασκούσε υπέρμετρα. Ο πόθος του για την ιερά ησυχία τον έκανε να αναχωρήσει και από εκεί.

Οι Λαυριώτες πατέρες λυπήθηκαν για την αναχώρησή του ενώ οι μοναχοί της σκήτης της Γλωσσίας, σημερινή Προβάτα, στην οποία κατευθύνθηκε ο άγιος, χαιρόμενοι τον υποδέχθηκαν, κατά τον όσιο Νικόδημο τον Αγιορείτη. Ο άγιος Γρηγόριος συναντήθηκε εκεί με τον όσιο Γρηγόριο τον Βυζάντιο, ο οποίος ήταν έξαρχος και κορυφαίος, «μέγας και περιβόητος εις την ησυχίαν, και εις την νηφίν και θεωρίαν κατ’ εκείνους τους χρόνους».

Από αυτόν διδάχθηκε ο άγιος πολλά περί των μυστηρίων της νοεράς ενεργείας και της ακροτάτης θεωρίας του Θεού και αξιώθηκε πολλών χαρισμάτων, όπως της συνεχούς κατανύξεως και των καρδιακών δακρύων. Λόγω επιδρομής Τούρκων πειρατών, μετά διετή παραμονή, αναγκάσθηκε να αναχωρήσει και από εκεί και να μεταβεί με δώδεκα μαθητές του στη Θεσσαλονίκη. Κατά μία παράδοση ο άγιος Γρηγόριος ο Παλαμάς έλαβε το μέγα και αγγελικό σχήμα στο Κελλίον Παναγίας Κρανιάς από τον Γέροντά του όσιο Νικηφόρο τον Ησυχαστή τον Ιταλό, ο οποίος βρισκόταν σε ύψος νηπτικής θεωρίας.

Στη Θεσσαλονίκη δεν έπαυσε την άσκησή του μετά της συνοδείας του. Οι κινήσεις του πραγματοποιούνταν κατόπιν προσευχής και θείας πληροφορίας. Έτσι δέχθηκε να λάβει και το αξίωμα της ιερωσύνης. Κατόπιν μετέβη στη σκήτη της Βεροίας, όπου παρέμεινε επί πενταετία (1326-1331), συνεχίζοντας τη μεγάλη του άσκηση. Εκεί κατά τις πέντε ημέρες της εβδομάδος έμενε έγκλειστος και σιωπών και μόνο το Σάββατο και την Κυριακή εξήρχετο του κελλιού του, για να λειτουργεί και να διδάσκει τους αδελφούς του. Η συνεχής νήψη και προσευχή του είχε δώσει την καλή αλλοίωση και είχε γίνει όλος φως και για όλους φωτεινό παράδειγμα. Ο θάνατος της μοναχής μητέρας του Καλλίστης τον πήγε στην Κωνσταντινούπολη, όπου παρέλαβε τις αδελφές του, τις τοποθέτησε σε γυναικείο ησυχαστήριο και τους δίδαξε την ακρίβεια της μοναχικής πολιτείας. Σε λίγο καιρό η ενάρετη αδελφή του Επίχαρις, η κοσμημένη με πλούσιο προορατικό χάρισμα, αναπαύθηκε εν Κυρίω. Πειρατικές επιδρομές στην περιοχή ανάγκασαν τον θείο Γρηγόριο να αναχωρήσει ξανά και να επιστρέψει στο αγαπητό του Άγιον Όρος.

Προσήλθε στη Μεγίστη Λαύρα και παρά την προθυμία των πατέρων της δεν έμεινε εντός των τειχών της, αλλά αποσύρθηκε στο ησυχαστικό Κελλι του Αγίου Σάββα. Συνέχιζε και εδώ το ασκητικό του πρόγραμμα. Τις πέντε ημέρες της εβδομάδος παρέμενε έγκλειστος, σιωπών και αδιαλείπτως προσευχόμενος και μόνο το Σάββατο και την Κυριακή μετέβαινε στην πλησιόχωρη Λαύρα για να λειτουργήσει. Η ένθεη ζωή του ήταν γεμάτη από θείες οπτασίες και οράματα, πότε κατά τις λειτουργίες στη Λαύρα και πότε στις αγρυπνίες στο κελλί του, όπου του παρουσιάσθηκε η ίδια η Θεοτόκος. Η θέα του ακτίστου φωτός του ήταν συνήθης, όπου κατά τον βιογράφο του «τω θείω φωτί πλουσίως ολως περιλαμπόμενος».Η θεολογία του δόθηκε θαυμαστά άνωθεν, κατόπιν εξαισίου οράματος, και τότε άρχισε να γράφει αγιοπνευματικά τους θαυμάσιους δογματικούς λόγους του.

Το 1335 ψηφίσθηκε ηγούμενος της ιεράς μονής Εσφιγμένου, όπου παρέμεινε επί τριετία. Λόγω σκανδάλων παρητήθη και επέστρεψε στην εράσμια ησυχία του. Επί των ημερών του στη μονή Εσφιγμένου ήταν διακόσιοι πατέρες, οι οποίοι υπήρξαν μάρτυρες των θαυμάτων του.

ag.gregorios_palamas

Συνεχίζοντας τη μυστική ασκητική βιοτή του ο άγιος Γρηγόριος στο Λαυριώτικο ησυχαστήριο του Αγίου Σάββα, την Πεντηκοστή του 1337 ανέγνωσε τις πραγματείες του Καλαβρού μοναχού Βαρλαάμ, οι οποίες είχαν λανθασμένες θεολογικές θέσεις περί της εκπορεύσεως του Αγίου Πνεύματος και εκ του Υιού. Ο Βαρλαάμ στην Κωνσταντινούπολη και στη Θεσσαλονίκη κατηγορούσε και διέβαλλε τους ησυχαστές ως πλανεμένους και ομφαλοσκόπους. Ο μετέπειτα πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως άγιος Ισίδωρος Βουχειράς από τη Θεσσαλονίκη στέλνει στο ερημητήριο του αγίου Γρηγορίου τα λάθη τους και τις αιρετικές αποκλίσεις τους, παρακαλούμενος θερμά και προσκαλούμενος έμπιστα, προβλέποντας ότι νέα αίρεση θα συγκλονίσει την Εκκλησία. Εξήλθε του φίλτατου Αγίου Όρους στη Θεσσαλονίκη, όπου συνέχισε τη μελέτη των βαρλααμικών συγγραμάτων και με επιστολή του προσπάθησε να συνετίσει τον αταπείνωτο συγγραφέα τους, ο οποίος υποκρινόμενος απέφευγε τον δίκαιο και ορθό έλεγχο. Ο φίλος της ειρήνης Γρηγόριος συνέχισε τους αγώνες του με το σπουδαίο έργο του « Υπέρ των ιερώς ησυχαζόντων», στο οποίο ο Βαρλαάμ απάντησε με το αντιησυχαστικό του έργο «Κατά Μασσαλιανών». Οι άγιοι Γρηγόριος και Ισίδωρος συνήργησαν για την έκδοση του περίφημου Αγιορειτικού Τόμου (1340), του οποίου συντάκτης ήταν ο θείος Γρηγόριος και τον οποίο υπέγραψαν οι πρόκριτοι των Αγιορειτών καταδικάζοντας τον βαρλααμισμό. Στη Θεσσαλονίκη αναπαύθηκε η οσία αδελφή του Θεοδότη κι ο άγιος προσκαλούμενος από τη Σύνοδο μετέβη στην Κωνσταντινούπολη προς αντιμετώπιση του τολμηρού Βαρλαάμ.

Οι θέσεις του αγίου επιδοκιμάσθηκαν και επικυρώθηκαν από τη Σύνοδο της Κωνσταντινουπόλεως του Ιουνίου του 1341. Ο Βαρλαάμ αναγκάσθηκε να επιστρέψει στη Δύση. Ο εμφύλιος που ακολούθησε δημιούργησε ταραχές και στην Εκκλησία. Το έργο του Βαρλαάμ συνέχισε ο Γρηγόριος Ακίνδυνος, ο οποίος προστατευόταν από τον πατριάρχη Ιωάννη Καλέκα. Ο άγιος Γρηγόριος στην προσπάθειά του να ειρηνεύσει τους αντιμαχόμενους έπεσε σε περιπέτειες και μάλιστα διώχθηκε και φυλακίσθηκε από την Εκκλησία το 1344. Η άνοδος στον θρόνο του αυτοκράτορος Ιωάννου Κατακουζηνού και του πατριάρχου Ισιδώρου Βουχειρά και η Σύνοδος του 1347 δικαίωσε τον άγιο Γρηγόριο και μάλιστα εκλέχθηκε αρχιεπίσκοπος Θεσσαλονίκης. Λόγω των εκεί όμως ακόμη πολιτικών ταραχών στο θρόνο του επίσημα ανήλθε το 1350.

Πριν την ενθρόνισή του στη Θεσσαλονίκη μετέβη ξανά στο Άγιον Όρος και κατόπιν στη Λήμνο, που ήταν αποίμαντη εκείνο τον καιρό και ανέλαβε έκτακτες ποιμαντικές μέριμνες. Η είσοδος του Κατακουζηνού στη Θεσσαλονίκη επέτρεψε και την του Παλαμά στερέωση, τον οποίο ύποδέχθηκε ο πιστός λαός με μεγάλες τιμές ως πνευματοφόρο και ειρηνοδότη. Οι ομιλίες του έφεραν σε μετάνοια τους αντιπάλους του. Εμψύχωσε κι ενδυνάμωσε με συνάξεις τον ιερό κλήρο της πόλεως. Λειτουργούσε συχνά και κήρυτε πάντα άψογα. Οι σωζόμενες ομιλίες του ήταν παιδαγωγικές και ψυχωφελείς, αφορμές μετανοίας, αναιρετικές αμαρτιών, διδαχές εναρέτου βίου. Σώζονται αναφορές θαυματουργιών του της περιόδου αυτής. Η αρχιερατική του διακονία ήταν πολυκύμαντη, γιατί νέες περιπέτειες από ετεροδιδασκαλίες δεν τον άφηναν ν’ αφοσιωθεί πλήρως στο πλούσιο ποιμαντικό του έργο απέναντι στο ποίμνιο του.

Μεταβαίνοντας στην Κωνσταντινούπολη για ειρηνευτικούς σκοπούς, προς συμφιλίωση των αυτοκρατόρων Ματθαίου Κατακουζηνού και Ιωάννου Ε’ Παλαιολόγου, τον Μάρτιο του 1354, αιχμαλωτίσθηκε από τους Τούρκους στην Καλλίπολη. Μεταφέρθηκε στην Προύσα και τη Νίκαια και εκμεταλλεύθηκε την ευκαιρία ο πολύσοφος να έχει εξαιρετικά ενδιαφέρουσες θεολογικές συνομιλίες με τους Τούρκους. Την άνοιξη του 1355, με την καταβολή λύτρων, απελευθερώθηκε και μετέβη στην Κωνσταντινούπολη, για να συνεχίσει τους αντιαιρετικούς αγώνες, αυτή τη φορά κατά του Νικηφόρου Γρήγορά.

Οι λόγοι του «Κατά Γρηγορά» είναι τα τελευταία του γραπτά έργα. Επιστρέφοντας στη Θεσσαλονίκη συνέχισε το ποιμαντικό του έργο, το οποίο εστέφθη με πολλές θαυματουργίες. Τα τελευταία του λόγια «πυκνώς και πολλάκις» ήταν «τα επουράνια εις τα επουράνια». Εκοιμήθη το φθινόπωρο του 1359.

Η μνήμη του ετιμάτο στις 13 Νοεμβρίου μετά του Αγίου Ιωάννου του Χρυσοστόμου. Γι’ αυτό και χαρακτηρίζεται και ως νέος Χρυσόστομος. Έτσι αναφέρεται στο παρεκκλήσιο των Αγίων Αναργύρων της ιεράς μονής Βατοπαιδίου και στον ιερό ναό των Αγίων Τριών της Καστοριάς. Το 1368 επί του φίλου και εξαίρετου εγκωμιαστού και βιογράφου πατριάρχου Κωνσταντινουπόλεως αγίου Φιλοθέου Κοκκίνου καθιερώθηκε η μνήμη του τη Β’ Κυριακή των Νηστειών. Αυτή καθιερώθηκε ως προέκταση της Κυριακής της Ορθοδοξίας, γιατί ο άγιος θεωρήθηκε προστάτης της Ορθοδοξίας και ακραιφνής πρόμαχος της. Η μνήμη του τιμάται και στις 14 Νοεμβρίου.

Πλήθος τοιχογραφιών και φορητών εικόνων του αγίου σώζονται, αφού σύντομα μετά την κοίμησή του τιμήθηκε στη Θεσσαλονίκη, την Καστοριά, τη Βέροια και το Άγιον Όρος.

Πρώτος βιογράφος του, όπως αναφέραμε, στον οποίο βασίζονται και όλοι οι πολλοί κατοπινοί του είναι ο άγιος Φιλόθεος ο Κόκκινος, ο οποίος είναι και ο πρώτος υμνογράφος του. Έγκώμιο έγραψε ο πατριάρχης Νείλος, ενώ κανόνες συνέθεσαν ο άγιος Μάρκος ο Ευγενικός, οι οποίοι θεωρούνται απωλεσθέντες, και ο Γεννάδιος Σχολάριος. Νέα πλήρη ακολουθία συνέθεσε ο μοναχός Γεράσιμος Μικραγιαννίτης. Υπάρχει πλούσια βιβλιογραφία για τον πολυτιμημένο άγιο με βάση τα πολύτιμα έργα του.

Τα τίμια και χαριτόβρυτα λείψανά του φυλάγονται στον προς τιμή του μητροπολιτικό ιερό ναό της Θεσσαλονίκης, της οποίας είναι συμπολιούχος με τον άγιο μεγαλομάρτυρα Δημήτριο τον Μυροβλήτη.

Πηγή: Μοναχού Μωϋσέως Αγιορείτου, Βατοπαιδινό Συναξάρι, Έκδοσις Ιεράς Μεγίστης Μονής Βατοπαιδίου, Άγιον Όρος 2007.

https://www.pemptousia.gr

Ο ΘΡΙΑΜΒΟΣ ΤΗΣ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣ

«Είδα τότε το αρνίο ν’ ανοίγει την πρώτη απ’ τις εφτά σφραγίδες, κι άκουσα ένα από τα τέσσερα όντα να λέει με φωνή που έμοιαζε με βροντή: «Έλα». Κοίταξα και είδα ένα άσπρο άλογο, που ο καβαλάρης του κρατούσε ένα τόξο· του δόθηκε ένα στεφάνι νίκης, και νικητής έφυγε για νέες νίκες». (Αποκ. 6, 1-2).

Τα λόγια αυτά, είναι από το 6^ο κεφάλαιο, του ιερού και Θεοπνεύστου και προφητικού βιβλίου της Αποκαλύψεως και αναφέρονται στη νίκη του Αρνίου, στο οποίο δόθηκε στεφάνι νίκης και νικητής πορεύεται σε νέες νίκες.

Αρνίο, είναι ο Χριστός. Σ’ Αυτόν αναφέρονται τα λόγια αυτά, που σημειωτέον έχουν γραφεί πριν δυο χιλιάδες χρόνια περίπου.

Αυτός «… ἐξῆλθε νικών καί ἵνα νικήσῃ».

Αγαπητοί Χριστιανοί.

Σήμερα Κυριακή της Ορθοδοξίας!

Σήμερα ημέρα λαμπρή και ευλογημένη που φέρει και πάλι στο προσκήνιο και θυμίζει σε όλους μας, τη νίκη κατά των πολυποίκιλων και ποικιλώνυμων δυνάμεων του σκότους και το θρίαμβο της Ορθόδοξης πίστης και της Εκκλησίας.

Σήμερα λιτανεύουμε και πάλι τις ιερές εικόνες και επαναδιαβεβαιώνουμε για μια ακόμη φορά την πίστη και τη λατρεία μας στο υπερδεδοξασμένο πρόσωπο του δομήτορος της Εκκλησίας μας, Ι. Χριστού και την ασάλευτη εμμονή μας στις ιερές παραδόσεις μας.

Επέτειος, αδελφοί μου, από τότε, το 843 μ. Χ, που η Εκκλησία παρά τα χτυπήματα, παρά τον πόλεμο, παρά το κυνηγητό, απ’ τους τότε φωταδιστές  και κουλτουριάρηδες, κατόρθωσε να θριαμβεύσει. Οι ιερές εικόνες που δέχθηκαν όλη τη μανία και τα πυρωμένα βέλη του εχθρού, που στην ουσία ήταν ένας ακόμη πόλεμος κατά της πίστεως και κατά της Εκκλησίας, ξαναπαίρνουν τη θέση τους . Το Αρνίον, το εσφαγμένον, μέσα στο αίμα του οποίου Αυτή θεμελιώθηκε και θέριεψε, «… ἐξῆλθε νικών καί ἵνα νικήσῃ».

Ακόμη σήμερα μνημονεύονται και γεραίρονται όλοι οι αγώνες και οι νίκες και οι θρίαμβοι της Ορθοδόξου Αγιωτάτης Εκκλησίας μας, εναντίων όλων των εχθρών της πίστεως. Εναντίον της ειδωλολατρίας, της αιρέσεως, της πλάνης, της ψευδοδιδασκαλίας, της επιβαλλόμενης αθεΐας.

Και να ποια είναι αυτή είναι η «μαρτυρική», μαρτυρία και η επιβεβαίωση της Εκκλησίας μας.

Τα εκατομμύρια των Αγίων και των  Μαρτύρων.  Τα εκατομμύρια των ευσεβών χριστιανών! Τι κι' αν μαίνεται η θάλασσα; Το πλοίον του Ιησού, η Εκ­κλησία Του, δεν καταποντίζεται. Τι κι' αν βάλλονται συνεχώς τα βέλη του εχθρού εναντίον της Εκ­κλησίας; Η Εκκλησία δεν καταστρέφεται. Τι κι' αν προδότες πολλοί και άπιστοι, ακόμη κι από αυτούς τους ιδίους τους χριστιανούς, κληρικούς και λαϊκούς, προσπαθούν να συγκλονίσουν τα θεμέλια της Εκκλησίας; Ή Εκκλησία δεν πτοείται. Παραμένει άσπιλος και αμόλυντος. Ο Ιησούς Χριστός είναι ο θεμέλιος της Εκκλησίας, Γι' αυτό η Εκκλησία αντιμετω­πίζει νικηφόρα όλους τους διωγμούς, τις ύβρεις, τις βλασφημίες, τα βασανιστήρια, τα μαρτύρια, τους εξευτελισμούς, την απιστία, την προδοσία και επάνω από αυτά νικά και θριαμβεύει. «Θεμέλιον γάρ ἄλλον οὐδείς δύναται θεῖναι παρά τόν κείμενον, ὅς ἐστίν Ἰησούς Χριστός» (Α' Κορ. γ' 11). Επάνω σ’ αυτό το θεμέλιο έσπασαν και σπάζουν τα κεφάλια τους, τη μανία τους, τη κακία τους, οι διώκτες και οι αρνητές της Εκκλησίας. «Καί ό πεσών έπί τόν λίθον τοῦτον συνθλασθήσεται, έφ’ ὅν ἄν δέ πέσει λικμήσει αὐτον».

Αγαπητοί Χριστιανοί.

Δυο πράγματα είναι ανάγκη να σχολιάσουμε τούτη τη στιγμή.

Η Ορθοδοξία, κατά πρώτον, δεν είναι ένα κομμάτι του Χριστιανισμού. Είναι ο αλη­θινός Χριστιανισμός, χωρίς αλλοιώσεις και παραχαράξεις. Αν τα αλλά χριστιανικά δόγματα διατηρούν μέχρι σήμερα μια επιφά­νεια, εμείς κρατούμε για 2000 χρόνια την καρδιά, το ύψος και το βάθος, το πλάτος και το μήκος της αλήθειας και της σωτηρίας. Ορθοδοξία είναι η ορθή πίστη και η ορθή λατρεία του Θεού. Ορθοδοξία είναι ο ανόθευτος Χρι­στιανισμός. Ορθοδοξία είναι η αληθινή Εκκλησία πού ίδρυσε και συντηρεί ό Χριστός σαν ζύμη του κόσμου.

Γι’ αυτό και, όταν λέμε «Ορθόδοξος Χριστιανός», είναι ο ίδιο πράγμα με το να πούμε απλά "Χριστιανός".

Όμως, αυτό που το λέμε θεωρητικά, δυστυχώς δεν το νιώθουμε οι περισσότεροι. Δεν μας αγγίζει στην ψυχή. Δεν το συναντούμε σαν κάτι ιδιαίτερο στη ζωή και τα λό­για μας.

Ίσως και να έχουμε την απατηλή εντύπωση ότι "Χριστιανός" είναι ό άνθρωπος πού, είτε υποκρίνεται με τους μεγάλους σταυρούς, είτε είναι ξεκομμένος από τη ζωή. Γι’ αυτό και προτιμούμε να πιστεύουμε στο Θεό με το δικό μας τρόπο, χωρίς καθόλου να είμαστε «η πόλις η επάνω όρους κειμένη».

Λέμε: "εγώ πιστεύω"· αλλά δεν εκκλησιαζόμαστε. Λέμε "εγώ τον έχω τον Θεό μέσα μου"· αλλά παραδίπλα, εκεί μέσα μας, φωλιάζουν χίλιες δυο κακίες και αμαρτίες χωρίς συναίσθηση. Λέμε καθαρή καρδιά αλλά από καθαρότητα… πέρα βρέχει! Τι συμβαίνει, λοιπόν;  Μήπως αγνοούμε τι είναι χριστιανοσύνη;

Σήμερα, πηγαίνουμε στην Εκκλησία και στα Μοναστήρια, δυστυχώς όμως ως θρησκευόμενοι επισκέπτες. Ανάβουμε κεριά και λαμπάδες, μα ως εκεί εξαντλούμε το χριστιανικό μας καθήκον. Εκ­κλησιαζόμαστε για λίγη ώρα στις μεγάλες γιορτές, αλλά εθιμοτυπικά και για το …καλό. Η θρησκευτικότητα φαίνεται να είναι αναπτυγμένη, φοράμε σταυρούς και κομποσχοίνια, η πίστη στο Θεό είναι της μόδας· από την άλλη όμως δεν έχουμε την ελάχιστη διάθεση να θυσιάσουμε και κάτι απ’ τον εαυτό μας· να βγούμε απ’ τη μακαριότητα μας. Προχωράμε μέχρις εκεί που δεν μας κοστίζει τίποτε! Η θρησκευτικότητα μας έχει επιφάνεια, αλλά της λείπει το βάθος, ο συγκλονισμός, η ολοκληρωτική πίστη στο Χριστό.

Ως άτομα έχουμε εκκοσμικεύσει πολλά πράγματα στο "Χριστιανι­σμό" μας. Έχουμε αποκηρύξει την άσκη­ση της προσευχής και της νηστείας· έχουμε περιορίσει την συχνότητα του εκκλησιασμού έ­χουμε απεμπολήσει την σωφροσύνη και την αγνότητα· έχουμε περικόψει την μελέτη της Αγίας Γραφής και των  Αγίων. Πως κωδικοποιούνται όλα αυτά; Ορθοδοξολογία και σε καμιά περίπτωση ορθοπραξία.

Το δεύτερο που θέλουμε να σχολιάσουμε.

Δεν ήταν «κάποτε», οι πολέμιοι της Εκκλη­σίας. Υπάρχουν τόσοι και τόσοι που με τις ποικιλόχρωμες και ιδιόμορφες απόψεις και διδασκαλίες τους, τις δήθεν "προοδευτι­κές", προσπάθησαν και προσπαθούν να ροκανίσουν τον κορμό της και τώρα. Λίγα χρόνια πριν, με τη δύναμη της εξουσίας και του νόμου, γκρέμι­ζαν Ναούς, έκαιαν εικόνες, έκλειναν διά της βίας τα στόματα των Χριστιανών! Σήμερα μέσα από τις στήλες των εφημερίδων, τις σελίδες των βιβλίων, τα μικρόφωνα των ραδιοφώνων και τις κάμερες και των τηλεοπτικών συνεργείων, μιλούν για το θάνατο του Θεού, του Θεού που δυστυχώς αυτοί, αν όχι καθόλου, μόνο ελάχιστα γνωρίζουν. Σήμερα η Εκκλησία περνά και πάλι σκληρή δοκιμασία διασυρμού και κατασυκοφάντησης, από δηλωμένους εχθρούς. Σήμερα αμφισβητείται το κύρος και η ουσία της και δέχεται χτυπήματα πανταχόθεν. Σήμερα στρέφονται κατά της Εκκλησίας προσπαθώντας να βρουν, ότι μεμπτό, στους εκπροσώπους της - λαϊκούς και κληρικούς - και γενι­κεύοντας το, καταφέρνουν - πολύ συχνά, δυστυχώς - να κλονίζουν σε μεγάλο βαθμό την πίστη των αδύνατων Χριστιανών.

Όμως! Ας αφήσουμε να απαντήσει σ’ όλους αυτούς ένας Άγιος! Ένας μεγάλος Άγιος! Ο «την γλώτταν έχων χρυσορρήμονι». Ιωάννης ο Χρυσόστομος:

«Είναι πολλά τα κύματα και φοβερή η τρικυμία· αλλά δεν φοβόμαστε μην καταποντιστούμε· διότι στεκόμαστε πάνω στο βράχο. Ας λυσσομανά η θά­λασσα, δεν μπορεί να διάλυση το βράχο. Ας υψώνονται τα κύματα, δεν θα βουλιάξουν το καράβι του Ιησού. Πες μου, τι φοβόμαστε; Τον θάνατο; Ζωή μου είναι ό Χριστός, αλλά και αν πεθάνω κέρδος θα έχω. Μήπως η εξορία; Στον Κύριο ανήκει όλη η γη και το πλήρωμα αυτής. Μήπως την δήμευση των χρημάτων; Τίποτε δεν φέραμε στον κόσμο, άρα τίποτε δεν θα πάρουμε από αυτόν. Δεν με τρομάζουν τα φόβητρα του κόσμου και δεν με δελεάζουν τα θέλγητρα του.... Δεν μπορείς να διάλυσης την Εκκλησία του Θεού. Την πολεμάς, χωρίς όμως και να μπορείς να την βλάψεις. Την κάνεις πιο έν­δοξη, ενώ εσύ καταστρέφεσαι. Είναι σκληρό να κλωτσάς μυτερά καρφιά. Δεν χαλάς τα καρφιά, τα πόδια σου ματώνεις. Έτσι και τα κύματα δεν διαλύουν τον βράχο, αλλά τα ίδια διαλύονται σε αφρούς. Τίποτα πιο δυνατό από την Εκκλησία, άνθρωπε. Σταμάτα τον πόλεμο, για να μη καταστραφείς. Μην πολεμάς τον ουρανό. Αν πολεμάς άνθρωπο ή νίκησες ή νικήθηκες. Αν όμως πολε­μάς την Εκκλησία είναι αδύνατον να νικήσεις. Διότι είναι πιο ισχυρός από όλους. Μην παροργίζουμε τον Κύριο. Μήπως είμαστε πιο ισχυ­ροί από αυτόν…

Η Εκκλησία είναι πιο ισχυρή από τον ουρανό. Ο ουρανός και η γη θα περάσουν, ενώ οι λόγοι του Κυρίου δεν θα περάσουν ποτέ. Ποιοι λόγοι; «Συ ει Πέτρος, και επί ταύτη τη πέτρα οικοδομήσω μου την Εκκλησίαν, και πύλαι Άδου ου κατισχύοουσιν αυτής». Αν δεν πιστεύεις, στα λόγια, πίστευε στα πράγματα. Πόσοι τύραννοι θέλησαν να διαλύσουν την Εκκλησία; Πόσα τηγάνια χρησιμοποιήθηκαν; Πόσα καμίνια και δόντια θηρίων και ξίφη ακονι­σμένα; Και δεν νίκησαν. Που είναι οι πολέμιοι; Ξεχάστηκαν και παραδόθηκαν στη λησμοσύνη. Και που είναι ή Εκκλησία; Λάμπει πιο πολύ και από τον ήλιο. Εκείνοι χάθηκαν, η Εκκλησία μένει αθά­νατη». …

ΚΥΡΙΑΚΗ ΤΗΣ ΤΥΡΙΝΗΣ

Αγαπητοί μου, αρχίζει ή αγία και Μεγάλη Τεσσαρακοστή, πού διαρκεί σαράντα μέρες. Πρώτη μέρα είναι ή Καθαρά Δευτέρα, τελευταία το Σάββατο του Λαζάρου.

Ή Εκκλησία μας καλεί ν' αγωνισθούμε. Έχουμε εχθρούς. ΟΙ δε μεγαλύτεροι εχθροί μας είναι τρεις πρώτος ή σάρκα με τις κακές επιθυμίες της, δεύτερος ό κόσμος με τα φόβητρα και τα θέλγητρα του, και τρίτος ό σατανάς, πού όπως λέει ό απόστολος Πέτρος «ως λέων ωρυόμενος περιπατεί ζητών τίνα καταπίη» (Α' Πέτρ. 5,8).

+Καλούμεθα λοιπόν σ' ένα πνευματικό πόλεμο. Κι όπως οι στρατιώτες έχουν όπλα, έτσι κ' εμείς, στρατιώτες του Χριστού, πρέπει να είμαστε οπλισμένοι με όπλα πού ό απόστολος Παύλος ονομάζει σήμερα «όπλα του φωτός» ('Ρωμ. 13,12). Τα δε όπλα πού μας συνιστά ή αγία μας Εκκλησία την περίοδο αυτή είναι τέσσερα.

• Πρώτο όπλο ή νηστεία. Μερικοί μοντέρνοι λένε, ότι ή νηστεία δεν είναι τίποτα• την έκαναν οι παπάδες και δεσποτάδες, για να κρατούν το λαό υποταγμένο. Αυτό είναι ψέμα. Ή νηστεία είναι αρχαίος θεσμός. είναι, όπως λέει ό Μέγας Βασίλειος, «συνηλικιώτης»του ανθρώπου, τόσο παλαιά όσο κι ό άνθρωπος. Όταν ό Θεός έπλασε τον Αδάμ και την Εύα, τους είπε να τρώνε από τους καρπούς όλων των δέντρων του παραδείσου έκτος από ένα. "Ε, αυτό δεν είναι νηστεία; Άλλα δυστυχώς ό Αδάμ και ή Εύα δεν τήρησαν τη ελαφρά αύτη νηστεία και τιμωρήθηκαν «έξεβλήθησαν του παραδείσου», όπως ακούμε στους ύμνους σήμερα.

Νήστεψαν ό Μωυσής, ό Ηλίας, όλοι οι προφήται και πατριάρχαι και δίκαιοι της παλαιάς διαθήκης. Νήστευαν οι Εβραίοι, νήστευαν όλοι οϊ λαοί. Άλλα προ παντός τη νηστεία συνιστά ό Κύριος ημών Ιησούς Χριστός. Τη συνιστά με τα λόγια του πού ακούσαμε σήμερα (βλ. Ματθ. 6,16-18), και ακόμα περισσότερο με τα έργα και το παράδειγμα του. Μετά τη βάπτιση του ό Χριστός πήγε στην έρημο, έμεινε σαράντα μέρες, πάλεψε με το σατανά και το νίκησε• κ' εκεί έκανε νηστεία αυστηρά, τόσες μέρες ούτε έφαγε ούτε ήπιε τίποτα. Η νηστεία λοιπόν στηρίζεται στην Παλαιά και στην Καινή Διαθήκη. Για αυτό ό Χριστιανός πρέπει να νηστεύει.
Άλλα και ή ιατρική συνιστά τη νηστεία, ως φάρμακο. Ένας σοφός ιατρός είπε, ότι οι άνθρωποι «σκάβουμε το λάκκο - τον τάφο μας με τα πιρούνια και τα κουτάλια». Συναντούμε τη νηστεία και στη φύση ακόμη, στα ζώα. Ή χελώνα, το φίδι, ό βάτραχος πέφτουν σε μακρά χειμερία νάρκη• στο διάστημα αυτό νηστεύουν βεβαίως. Παγκόσμιος νόμος η νηστεία.
Στα παλιά τα χρόνια οι άνθρωποι απέφευγαν τα κρέατα και τις λιπαρές ουσίες. Στον Πόντο από την Καθαρά Δευτέρα ό χασάπης κρεμούσε το μαχαίρι του, έκλειναν τα κρεοπωλεία, και μόνο το Μέγα Σάββατό το έπιανε πάλι. Τώρα γίναμε το πιο κρεοφάγο έθνος γέμισε ή Ελλάδα ψησταριές. Δέ' φτάνουν τα ντόπια ζώα, εισάγουμε κι άπ' έξω και φεύγει συνάλλαγμα. Τρώμε εμείς τον περίδρομο, την ώρα πού πέρα στην Ασία και στην Αφρική εκατομμύρια παιδάκια πεθαίνουν. "Εύνοια σου όμως, θα το πληρώσουμε αυτό. Θα 'ρθου ν πάλι χρόνια πείνας θα γίνη ό λόγος του άγιου Κοσμά του Αιτωλού' «μια χούφτα αλεύρι- μια χούφτα χρυσάφι».
Όλοι να νηστεύουν. Εξαιρούνται μόνο άρρωστοι, ηλικιωμένοι και γυναίκες πού θηλάζουν παιδιά. Ή Εκκλησία μας είναι φιλάνθρωπος• δέ' θέλει να εξόντωση τον άνθρωπο. Αποστολικός κανών λέει, ότι αυτοί απαλλάσσονται• όλοι οι άλλοι οφείλουν να νηστεύουν. Ένα όπλο ή νηστεία. Άλλο όπλο ή προσευχή. Πάντοτε να προσευχώμεθα, ιδιαιτέρως όμως τώρα. στην εκκλησία κάθε βράδυ ψάλετε το «Κύριε των δυνάμεων...» στο Μέγα απόδειπνο. Τετάρτη και Παρασκευή τελείται προηγιασμένη. Παρασκευή βράδυ «Τη Υπερμάχω στρατηγώ τα νικητήρια...» και Χαιρετισμοί.
Προσευχή και έκτος του ναού' πρωί-καί βράδυ, πριν και μετά το φαγητό- στο δρόμο, στο αυτοκίνητο, στο αεροπλάνο, παντού. Οι προγονοί μας έλεγαν «Πέφτω κάνω το σταυρό μου και άγγελος είναι στο πλευρό μου».
Προσευχή όμως και στο σπίτι, οικογενειακή, πατέρας -μητέρα-παιδιά. Δείξτε μου μια οικογένεια πού προσεύχεται έτσι, να πέσω να φιλήσω τα πόδια τους. Έχουμε σπίτια ωραία, τηλεοράσεις, φαγητά, ψυχαγωγίες, πορνείες, μοιχείες, καρναβάλια... Θεό δεν έχουμε. Γι' αυτό έρχονται τιμωρίες, σύμφωνα με τα Ιερά βιβλία.
Δεν προσεύχεσαι; άνθρωπος δεν είσαι. Δεν προσεύχεσαι; ούτε ζώο είσαι. Τα πουλιά υμνούν το Θεό. Κι ό σκύλος του πετάς ένα κόκαλο και κουνάει την ουρά του σα' να σου λέει ευχαριστώ. και ό άνθρωπος; Όλα του τα δίνει ό Θεός, κι αυτός τη μπουκιά έχει στο στόμα και το Χριστό βλαστημάει.
• Το τρίτο όπλο είναι ή ελεημοσύνη. Τα χρήματα σου μην τα 'χεις μόνο για τον εαυτό σου, τη γυναίκα και τα παιδιά σου• αυτό είναι φιλαυτία. Να είσαι ελεήμων. Πόσο ελεήμων; Το Ευαγγέλιο έχει τρεις βαθμίδες ελεημοσύνης. Πρώτη, να τα δώσεις όλα (βλ. Λουκ. 18,22)• αυτό έκαναν οι απόστολοι, οι μάρτυρες, οι ασκητές. Δέ' μπορείς να τα δώσεις όλα; "Ε, τότε κάνε κάτι ευκολότερο, δώσε τα μισά" αυτό λέει ό Ιωάννης ό Πρόδρομος (6λ. ε.ά. 3,11). Ούτε τα μισά μπορείς; Έ, τότε δώσε το εν δέκατον όπως έκαναν οι Ιουδαίοι• εκατό μάζεψες; δώσε τα δέκα στο φτωχό. ούτε κι αυτό όμως κάνεις. Άλλα τι; Το σύνθημα του διαβόλου• όλα για τον εαυτό μας, τίποτα για τον άλλο!

Σε κάποιο χωριό ό παπάς έκανε έρανο για ένα δυστυχισμένο και μάζεψε μόνο 1.000 δραχμές. Το ίδιο βράδυ ήρθαν στο κέντρο ξένες ντιζέζ και χορεύανε• νέοι - γέροι βλέπανε τα γυμνά κρέατα. Κι όταν έφυγαν αυτές, μέτρησαν τα λεφτά πού μάζεψαν ήταν, παρακαλώ, 350.000 δραχμές. Πολύ ωραία! Για το διάβολο 350.000, για το Χριστό; τίποτα σχεδόν...
• Είπαμε λοιπόν, νηστεία, προσευχή, ελεημοσύνη. Ό Χριστός όμως ζητάει κάτι ακόμα. Το λέει σήμερα το Ευαγγέλιο. Ποιο είναι; Να συγχώρησης τον εχθρό σου (βλ. Ματθ. 6,14-15). Είναι το τέταρτο όπλο, το δυσκολότερο άπ' όλα.
Ρωτάει ό πνευματικός μια ψυχή• —Μήπως έχεις με κανέναν έχθρα; —Έχω, με μια γειτόνισσα. —τι σου έκανε; —Αυτό κι αυτό. —Πόσο καιρό έχεις να της μιλήσεις; —είναι τώρα δέκα χρόνια... Έρχεται άλλη. —Έχεις κανένα εχθρό; —Αύτη ή πεθερά μου μ' έψησε! καλημέρα δεν της λέω... Έρχεται ή πεθερά• — Α, αύτη ή νύφη μου!... Έρχεται ό γείτονας• —Έχω μίσος στον τάδε. —Ε, τώρα πρέπει να συχωρεθείτε. —Α, αυτό δέ' γίνεται, παππούλη• βάλε μου κανόνα ό,τι θές, ν' ανάβω κεριά, να κάνω μετάνοιες, αλλά συχώρησι δέ' δίνω. Μ' έχει κάψει, δέ' θέλω να το βλέπω ούτε να τον ακούω... τι λέει όμως το Ευαγγέλιο! Ρώτησαν κάποιον άπιστο, ποιο είναι το πιο ωραίο άπ' όσα γράφει το Ευαγγέλιο, και απήντησε• Αυτό πού λέει ό Χριστός, να συχωράει ό ένας τον άλλο. Συχωράς; είσαι Χριστιανός. Δέ' συχωράς; κρίμα στις νηστείες σου, στους εκκλησιασμούς σου, στις μετάνοιες σου, σ' όλα όσα κάνεις. Το λέει καθαρά το ευαγγέλιο σήμερα• Συγχωρείς, θα συγχωρηθείς• δέ' συγχωρείς, δέ' θα συγχωρηθείς. Απόψε θα μας καλέσει ή Εκκλησία όλους• προτού να μπούμε στη νηστεία, να συχωρέσουν οι νύφες τις πεθερές, οί πεθερές τις νύφες, οί άντρες τους γείτονες τους, οί μικροί τους μεγάλους, οί μεγάλοι τους μικρούς. Έτσι όλοι σαν αδέρφια, σαν μια οικογένεια αγαπημένη, ν' αρχίσουμε το ιερό στάδιο της Μεγάλης Τεσσαρακοστής.
Ό άγιος Κοσμάς ό Αιτωλός λέει• 'Αλίμονο σ' εκείνον πού θα πεθάνει προτού να συμφιλιωθεί με τον εχθρό του• χίλιοι παπάδες και χίλιοι δεσποτάδες να διαβάσουν ευχές στον τάφο του, δέ' συγχωρείται.
Στα όπλα λοιπόν, αγαπητοί μου αδελφοί! Εύκολα πιάνει κανείς τα πολεμικά όπλα, πού είναι όπλα θανάτου, καταστροφής, απώλειας• δύσκολα πιάνει τα πνευματικά όπλα, «τα όπλα του φωτός» πού λέει ό απόστολος Παύλος σήμερα.

Μη μείνουμε χωρίς τα όπλα μας• τη νηστεία, την προσευχή, την ελεημοσύνη, και τη συγχώρηση. Ας νηστέψουμε, όπως ό Κύριος ημών Ιησούς Χριστός στην έρημο. Ας προσευχηθούμε, όπως ό Χριστός τη νύχτα στη Γεσθημανή. Ας ελεήσουμε, όπως ό Κύριος σκόρπισε στον κόσμο τ' αγαθά του. Και ας συγχωρήσουμε άπ' την καρδιά μας κάθε εχθρό, όπως Εκείνος, πού πάνω άπ' το σταυρό είπε για τους σταυρωτός του• «Πάτερ, άφες αυτοίς• ου γαρ οίδασι τι ποιούσι» (Λουκ. 23,34).
Από αύριο στα όπλα! Νηστεία, προσευχή, ελεημοσύνη, συγχώρησις. Αυτά τα τέσσερα να έχουμε, και τότε άγγελοι και αρχάγγελοι θα μας σκεπάζουν και ό Θεός θα 'ναι πάντα μαζί μας εις αιώνας αιώνων αμήν.

Επίσκοπος Αυγουστίνος
Απομαγνητοφωνημένη ομιλία, ή οποία έγινε στον ιερό ναό Άγιου Γεωργίου Λακκιάς [σήμερα Λεβαίας] - Αμυνταίου την 28-2-1982. Καταγραφή και σύντμησης 13-3-2000