ΚΥΡΙΑΚΗ Β΄ ΝΗΣΤΕΙΩΝ

ΑΓΙΟΣ  ΓΡΗΓΟΡΙΟΣ  Ο  ΠΑΛΑΜΑΣ

O Άγιος Γρηγόριος ο Παλαμάς είναι ένας από τους μεγαλύτερους Πατέρες και διδασκάλους της μυστικής και νηπτικής θεολογίας και της δογματικής αλήθειας της Ορθόδοξης Εκκλησίας.

Καταγόταν από αριστοκρατική και πλούσια γενιά. Οι γονείς του προέρχονταν από την Μ. Ασία. Με την προσπέλαση όμως των Τούρκων στα Βυζαντινά εδάφη, αναγκάστηκαν να εγκαταλείψουν την πατρίδα τους και να εγκατασταθούν στην Κωνσταντινούπολη. Ο Γρηγόριος γεννήθηκε το 1296 μ.Χ. και μεγάλωσε στην αυτοκρατορική αυλή. Πολύ νωρίς, σε ηλικία μόλις επτά ετών, έμεινε ορφανός από πατέρα, αλλά παρέμεινε κάτω από την προστασία και την προσωπική επίβλεψη του αυτοκράτορα.

Όταν τελείωσε τη βασική εκπαίδευση, ο αυτοκράτορας του έδωσε τη δυνατότητα να παρακολουθήσει στο Πανεπιστήμιο φιλοσοφικές σπουδές. Εδώ ο Γρηγόριος διακρίθηκε τόσο για τη μεγάλη διάνοιά του, όσο και για τη βαθιά επιμέλεια και επίδοσή του στο φιλοσοφικό και θεολογικό χώρο. Όμως, οι επιτυχίες και τα αξιώματα δέν τον μεθούσαν. Αλλού είχε αυτός το «όμμα της ψυχής» στραμμένο. Η φλογερή αγάπη του για τον Θεό του σκίαζε τη λάμψη της κοσμικής δόξας. Έτσι σε ηλικία είκοσι ετών αναχώρησε μαζί με τα τρία αδέρφια του και εγκαταστάθηκαν στη φημισμένη Μονή, που βρισκόταν στο όρος Παπίκιο, μεταξύ Μακεδονίας και Θράκης. Η φήμη όμως των Αγιορειτών μοναχών και όσα ο ίδιος είχε από παιδί ακόμα ακούσει, από τους μοναχούς που επισκέπτονταν κατά καιρούς την Κωνσταντινούπολη, τον έφεραν γρήγορα στο ποθητό Αθωνίτικο περιβάλλον.

Στη Θεσσαλονίκη το 1326 μ.Χ., σέ ηλικία τριάντα ετών, χειροτονήθηκε ιερέας και θεμελίωσε νέο ησυχαστήριο στην περιοχή της Βέροιας. Εκεί, παρόλο που ήταν προϊστάμενος, ζούσε τελείως απομονωμένος, με μεγάλη άσκηση, προσευχή και σιωπή και έβγαινε από το κελλί του μόνο το Σάββατο και την Κυριακή, για να λειτουργήσει και να δει τους αδερφούς.

Μόλις πέντε χρόνια μπόρεσε να απολαύσει την αγαπημένη του έρημο και ησυχία. Σέρβοι επιδρομείς έφτασαν στην περιοχή και η συνοδεία του Αγίου Γρηγορίου αναγκάστηκε να εγκαταλείψει το ερημητήριό της και να ξαναγυρίσει στον Άθωνα. Τώρα τον περίμεναν νέοι και ιδιόμορφοι αγώνες.

Κάποιος Έλληνας από την Καλαβρία της Ιταλίας, έφτασε το 1330 μ.Χ. στην Κωνσταντινούπολη και επιδόθηκε στη διδασκαλία της φιλοσοφίας και της Λογικής. Ήταν ο γνωστός Βαρλαάμ, στον οποίο μάλιστα ο Ιωάννης ο Καντακουζηνός, που είχε το αξίωμα του «μεγάλου Δομέστικου» (πρωθυπουργού), εμπιστεύτηκε μια έδρα του αυτοκρατορικού Πανεπιστημίου και αυτό συνετέλεσε στο να γίνει ο Βαρλαάμ περισσότερο γνωστός στον κύκλο των γραμμάτων.

Ο σκοπός και το έργο του Βαρλαάμ, όπως αργότερα αποδείχτηκε, δεν ήταν τυχαία. Όταν το 1333-34 ο Πάπας έστειλε δύο Δομηνικανούς θεολόγους για να προετοιμάσουν το διάλογο για την ένωση των Εκκλησιών, ο Βαρλαάμ ανέλαβε να εκπροσωπήσει την ορθόδοξη Εκκλησία. Και ναι μεν διακήρυττε πάντοτε την ορθοδοξία του, αλλά δεν αντέδρασε καθόλου στη θέση των Ρωμαιοκαθολικών περί της «εκπορεύσεως του Αγίου Πνεύματος και εκ του Υιού». Βασιζόμενος στα κείμενα του Αγίου Διονυσίου του Αρεοπαγίτου, παρερμήνευσε τον αποφατισμό της ορθόδοξης θεολογίας με την σκέψη ότι, εφόσον ο Θεός είναι το «επέκεινα», δεν μπορεί ο άνθρωπος να οδηγηθεί στη θεοπτία. Σ᾽ αυτό το σημείο άρχισε η αντιδικία του με τους ορθόδοξους μοναχούς, των οποίων ο Βαρλαάμ περιγέλασε τη νηπτική τακτική και τη μέθοδο της καθάρσεως του νου διά της νοεράς προσευχής, ονομάζοντάς τους «ομφαλοσκόπους».

Ο Άγιος Γρηγόριος δεν μπορούσε να σιωπήσει. Από το ερημητήριο του Αγίου Σάββα και αργότερα από τη Θεσσαλονίκη συνέταξε τις περίφημες Τριάδες, για την υπεράσπιση του ησυχασμού. Τα κείμενα αυτά κατοχυρώνουν, για πρώτη φορά θα λέγαμε, τη θεολογία του ησυχασμού. Η ευκαιρία που δόθηκε με την αιρετική θέση και πρόκληση του Βαρλαάμ, έδωσε τη δυνατότητα στην ορθόδοξη θεολογία να προσδιορίσει την έννοια και το νόημα του ησυχασμού και ακόμα τη σχέση του με τα βασικά δόγματα, για την πτώση του ανθρώπου, τη Σάρκωση του Θεού Λόγου και την απολυτρωτική χάρη των Μυστηρίων.

Ο Γρηγόριος στη συνέχεια ξεκαθαρίζει το θέμα της θεωρίας του Ακτίστου Φωτός. Ο Θεός, λέει, δέν είναι δυνατόν να κατανοηθεί από τον άνθρωπο, ως προς την ουσία Του. Μπορεί όμως να αποκαλυφθεί και ο άνθρωπος να κοινωνήσει μαζί Του, «διά των θείων ενεργειών». Με τη θέση αυτή, η οποία περιγράφηκε και εκφράστηκε δογματικά πρώτα από τον Άγιο Γρηγόριο τον Παλαμά, έκλεισε το πολυσύνθετο θέμα της θέας του Ακτίστου Φωτός και της γνώσεως του Θεού.

Το 1341 μ.Χ. η Σύνοδος στην Κωνσταντινούπολη καταδίκασε τον Βαρλαάμ και έτσι τελείωσε η πρώτη φάση της ησυχαστικής έριδας, η οποία είχε τρία βασικά αντικείμενα: α) Την εκπόρευση του Αγίου Πνεύματος, β) Τη γνώση του Θεού και γ) Τη θέα του Ακτίστου Φωτός.

Η επόμενη φάση των «ησυχαστικών ερίδων» αρχίζει το 1341 μ.Χ. και τελειώνει το 1347 μ.χ. Αντιμέτωπο αυτή τη φορά είχε τον Ακίνδυνο. Ο Ακίνδυνος ήταν μοναχός Βουλγαρικής καταγωγής και παλιός μαθητής του Αγίου Γρηγορίου στόν Άθωνα. Αρχικά ο Ακίνδυνος στάθηκε από πλευράς θεολογικής μεταξύ των απόψεων του Βαρλαάμ και του Παλαμά. Αργότερα κράτησε δική του θέση συντηρητική και εξωτερικά παραδοσιακή. Η βάση της όμως ήταν μια απόλυτα αιρετική παρέκκληση από το ορθόδοξο δόγμα και την εκκλησιαστική παράδοση.

Δυστυχώς οι απόψεις του Ακινδύνου υπερίσχυσαν και ο Παλαμας απομακρύνθηκε και εξορίστηκε σε κάποια Μονή του Βοσπόρου. Από εκεί τον μετέφερναν από Μονή σε Μονή και τέλος τον έκλεισαν στις φυλακές των ανακτόρων. Παράλληλα το 1346 η Σύνοδος τον απέκοψε από την Εκκλησιαστική κοινωνία, ως αιρετικό.

Από τις φυλακές ο Άγιος Γρηγόριος έγραψε πολλές επιστολές και τους αντιρρητικούς λόγους κατά του Ακινδύνου. Το 1346 μ.Χ., ύστερα από επέμβαση της βασιλομήτορας Άννας, ελευθερώθηκε. Εδώ έκλεισε και η δεύτερη φάση των ησυχαστικών ερίδων, που τόσο ταλαιπώρησαν την Εκκλησία, αλλά και που έδωσαν την ευκαιρία να εκφραστεί για μιά ακόμη φορά η ορθή πίστη της Εκκλησίας.

Τον ίδιο χρόνο ο Άγιος Γρηγόριος εκλέχθηκε επίσκοπος Θεσσαλονίκης, αλλά εξαιτίας πολιτικών αναταραχών δεν μπόρεσε να εγκατασταθεί στην έδρα του, και παρέμεινε για ένα διάστημα μεταξύ Αγίου Όρους και Κωνσταντινουπόλεως. Όταν όμως ο Ιωάννης Καντακουζηνός κατέλαβε τη Θεσσαλονίκη, εγκαταστάθηκε και ο Άγιος Γρηγόριος κοντά στό ποίμνιό του.

Στη Θεσσαλονίκη ο Παλαμάς αντιμετώπισε ένα νέο ρεύμα δοξασιών, με επικεφαλής κάποιον Γρηγορά, μαθητή του Ακινδύνου. Δύο όμως αλλεπάλληλες Σύνοδοι το 1351-52, καταδίκασαν το Γρηγορά, πριν ακόμα να του δοθεί η ευκαιρία να διαταράξει εκ νέου με τις δοξασίες του την ειρήνη της Εκκλησίας.

Στην προσπάθειά του να μεσολαβήσει μεταξύ δύο πολιτικών αντιπάλων και να ειρηνεύσει την πολιτική κατάσταση για το καλό και της Πολιτείας και της Εκκλησίας, έπεσε στα χέρια των Τούρκων, έξω από την νήσο Τένεδο. Τα χρόνια που ακολούθησαν του πρόσθεσαν πολλούς κόπους και ταλαιπωρίες, αλλά προσπάθησε να εκμεταλλευτεί «τα δεσμά» του, προσεγγίζοντας τους Τούρκους και προετοιμάζοντας την Κατήχηση και την είσοδό τους στην Εκκλησία. Το 1355 ελευθερώθηκε και ξαναγύρισε στη Θεσσαλονίκη, όπου και πέθανε το 1359 μ. Χ.

Η Εκκλησία, αναγνωρίζοντας στο πρόσωπό του ένα γνήσιο τέκνο της και αυτόν που εξέφρασε θεωρητικά και δίδαξε πρακτικά ότι το δόγμα και η παράδοση δεν είναι στεγανά και η πίστη δεν είναι, από πλευράς θεολογικής τοποθετήσεως, μια απλή και άκαμπτη «επανάληψη των γνωστών», αλλά είναι ένας διαρκής χείμαρρος που ρέει ακατάπαυστα μέσα στην Εκκλησία και τη ζωογονεί, τον ανακήρυξε άγιο (1368 μ.Χ.) και έχει αφιερώσει στη μνήμη του τη Β' Κυριακή των Νηστειών.

Το έργο του

Το συγγραφικό έργο του Αγίου Γρηγορίου υπήρξε πολύ μεγάλο και σε όγκο και σε βάθος. Η θεολογία του δεν ξεκινάει από φιλοσοφικές έννοιες, αλλά από την προσωπική εμπειρία. Αυτό δεν υπονοεί καμιά απολυτοποίηση της γνώσεως, αντίθετα τονίζει ότι η θεολογία και η πίστη δεν έχουν βάση τη γνώση που πηγάζει από την αίσθηση, αλλά βασίζονται στη γνώση που ξεκινάει και τρέφεται με τη διόραση. Μ᾽ άλλα λόγια η μελέτη των όντων μόνο δέν οδηγεί στη θεογνωσία, αλλά η θεγνωσία γεννιέται στην ψυχή από τον Ίδιο τον Θεό, που «αυτοαποκαλύπτεται», κοινωνεί με τον άνθρωπο και του διδάσκει την «άνωθεν σοφία».

Στα συγγράμματα του Αγίου Γρηγορίου διδάσκεται καθαρά και επίμονα η διάκριση μεταξύ της ουσίας και των ενεργειών του Θεού. Η ουσία του Θεού είναι «αυθύπαρκτος, αυτοπάτωρ και ακατάληπτος», ενώ οι ενέργειες είναι «ενυπόστατα στοιχεία» που κοινωνούν με τον άνθρωπο.

Ο άνθρωπος είναι συγκεφαλαίωση της κτίσεως, που υποδουλώθηκε όμως σ᾽ αυτή μετά την πτώση του. Με το βάπτισμα «εκβάλλεται» ο Σατανάς από την ψυχή και την πολεμάει πλέον «εκ των έξω». Γι᾽ αυτό, ως βασικές προϋποθέσεις για την ανακαίνιση του ανθρώπου, θεωρεί το βάπτισμα και τη Θ. Ευχαριστία. Η Θ. Ευχαριστία μαζί με τη βίωση της μετανοίας και της ασκήσεως οδηγούν στη «μέθεξι» του Θεού και κάνουν τον άνθρωπο «εν τω Χριστώ άναρχον και ατελεύτητον». Αυτό δεν είναι φιλοσοφική θεώρηση, αλλά πραγματικότητα, την οποία βίωσαν, κατά κάποιο τρόπο, απόλυτα η Υπεραγία Θεοτόκος και ο Τίμιος Πρόδρομος, οι οποίοι αποτελούν πλέον και τα αρχέτυπα όσων επιθυμούν να αγιαστούν και να ζήσουν αιώνια.

Ο συγγραφικός πλούτος, που κληροδότησε στην Ορθόδοξη Εκκλησία ο Άγιος Γρηγόριος, είναι ανεκτίμητος. Δίκαια ο υμνογράφος του τον αποκαλεί «λύρα του Πνεύματος». Έζησε με την καθοδήγηση του Αγίου Πνεύματος, τράφηκε από το Άκτιστο Φως και άφησε την εμπειρία του στην Εκκλησία, ως οδηγητική στήλη στη «ζοφερά νύχτα του παρόντος αιώνος».

Πηγή: www.faneromenihol.gr

•  

ΚΥΡΙΑΚΗ Α΄ ΝΗΣΤΕΙΩΝ - ΤΗΣ ΟΡΘΟΔΟΞΙΑΣ

  ΚΥΡΙΑΚΗ ΤΗΣ ΟΡΘΟΔΟΞΙΑΣ

 https://www.imkby.com/

 

Η σημερινή Κυριακή, αγαπητοί μου αδελφοί, είναι αφιερωμένη από την Αγία μας Εκκλησία στην Ορθόδοξη πίστη και τη ζωή. Είναι μια εορτή που θυμίζει σε όλους μας τη δυναμική παρουσία της Ορθοδόξου Πίστεως και ζωής μέσα στον κόσμο. Θυμόμαστε τους αγώνες της. Τιμάμε τους ήρωες της. Συγχρόνως όμως προβληματιζόμαστε για το παρόν και οραματιζόμαστε το μέλλον μας. Επαναβεβαιώνουμε την εμπιστοσύνη μας σε αυτήν. Εξετάζουμε την συνεπεία μας στις αρχές της.  Aναλαμβάνουμε  αγώνα για τη διάδοση των αρχών της.

Για αυτό σήμερα ο λόγος μας θα είναι αφιερωμένος στην Αγία Ορθοδοξία στο χρέος μας απέναντι της και στην προσφορά της στον σύγχρονο κόσμο.

1. Η Ορθοδοξία έχει μια ιστορική διαδρομή είκοσι αιώνων. Κατά την διάρκεια αυτών ποδηγέτησε λαούς, κατηύθυνε έθνη και κατήυγασε - ελάμπρυνε και εκόσμησε την πνευματική ζωή του πολιτισμένου κόσμου. Αντιμετώπισε κάθε είδους δυσχέρειες και διήλθε διά « πυρὸς καὶ σιδήρου » . Πάντοτε υπήρξε η πίστη συμπαραστάτης εκείνων οι οποίοι την ακολουθούσαν ή κατέφευγαν σε αυτή. Την εκπροσώπησαν άντρες και γυναίκες ήθους, αγωνιστές της Αρετής και της πνευματικής ελευθερίας. Εκπροσωπήθηκε από φωτισμένες διάνοιες αλλά και απλούς ανθρώπους. Αυτοί όλοι που σήμερα έρχονται στο προσκήνιο και στη λειτουργική μνήμη της Εκκλησίας μας την μετεβίβασαν διά μέσου των αιώνων από γενεά σε γενεά ,την ερμήνευσαν, την δίδαξαν σαν τη μόνη κρυστάλλινη αλήθεια της ζωής. Πολλοί την πολέμησαν, την κατεδίωξαν. Υπέστη επιθέσεις και δέχθηκε διώξεις. Δεν την φόβισαν. Δεν την τρομοκράτησαν. Δεν κατόρθωσαν να ανακόψουν τη δυναμική και ανακαινιστική  πορεία της. Πολλοί πάλι  αποπειράθηκαν να την παρερμηνεύσουν. Και σήμερα επικρατεί η ίδια εικόνα. Δεν πτοείται όμως, διότι αποτελεί την αλήθεια σε όλες της τις εκφράσεις. Υψιπετεί στο δόγμα, αλλά πεζοπορεί στον ακανθώδη δρόμο της Αρετής. Μετέχει του καθημερινού πνευματικού βίου και των αναγκών του ποιμνίου της  υπό καθεστώτα ελευθερίας, αδιαφορίας, ή και καταδυναστεύσεως. Προς αυτήν προσβλέπουν πολλοί, ατενίζοντες το φέγγος της πνευματικής υποστάσεως της και καθοδηγούμενοι από αυτό. Ήδη βρισκόμαστε στο λυκόφως του απερχόμενου αιώνος των τραγικών εμπειριών και ατενίζουμε το λυκαυγές του επερχόμενου αιώνος των υποσχέσεων, των Ελπίδων, των προσδοκιών, αλλά και της αβεβαιότητας η οποία πηγάζει από τα ανθρώπινα πάθη, και του άγχους που προέρχεται από ακοές  ολοκληρωτικών καταστροφών και πυρηνικών ολοκαυτωμάτων. Η ανθρωπότητα εισερχόμενη σε ένα νέο αιώνα θα συνοδεύεται από τα ίδια προβλήματα που την απασχολούν και σήμερα χωρίς να αποκλείεται και η δημιουργία άλλων, δεδομένου ότι, εκτός του κινδύνου από την πυρηνική ενέργεια  βρισκόμαστε ενώπιον μιας νέας βιομηχανικής Επαναστάσεως με πολλαπλές επιπτώσεις.
2. Θα πρέπει, ως δείγμα αυτοκριτικής αναλύσεως να παραδεχθεί κανείς ότι οι ορθόδοξοι παρά το γεγονός, ότι κατέχουν στην Ορθοδοξία την πληρότητα της αλήθειας, ίσως δεν επιστεγάζουν την πραγματικότητα αυτή με το περιεχόμενο του δικού τους βίου, τόσο οι κληρικοί όσο και οι λαϊκοί. Αυτή η συνέπεια μας στις αρχές της Ορθοδόξου Πίστεως είναι και η ευθύνη μας, το χρέος μας έναντι της αλήθειας την οποία εκπροσωπεί και διακηρύσσει. Δεν είναι μικρό το θρησκευτικό και ηθικό χάος γύρω μας, το οποίο προέρχεται από το γεγονός ότι η ζωή της πλειονότητος των ορθοδόξων δεν συμβαδίζει με την Ορθόδοξη πίστη μας. Και έτσι κατέχουμε « τὴν ἀλήθεια ἐν ἀδικία »(Ρωμ.α΄18). Να απαριθμήσουμε τα δεινά τα οποία λυμαίνονται τον ορθόδοξο κόσμο; Δεν ωφελούσε σε τίποτα. « ἴασιν οἱ μεμνημένοι ». Εκείνο που είναι απαραίτητο και ωφελεί όλους μας είναι ο καθένας μας να κάνει το καθήκον του, το οποίο επιτακτικό προβάλλεται σε όλους μας : να προσέξουμε την Ορθοδοξία μας. Ας τακτοποιήσουμε τη ζωή μας , τα « ἐν τῷ οἴκω μας », ή ας αγαπήσουμε την ευπρέπεια της Αγίας μας Εκκλησίας. Ας απαλλάξουμε την εκκλησιαστική και πνευματική μας ζωή από τα μιάσματα του κόσμου. Ας επιδιώξει , κάθε ορθόδοξος οπουδήποτε της γης και αν ευρίσκεται , να αποκτήσει συνείδηση της ανεκτίμητου αξία την οποία περικλείει η Ορθοδοξία. Τότε η Ορθοδοξία θα ανακύψει με όλη  την απαστράπτουσα, θείο φως μεγαλοπρέπειά της. Η δε δυναμική πορεία της διά μέσου των αιώνων θα συνεχιστεί με το λυτρωτικό για το νέο άνθρωπο κύρος της.
3. Η Ορθοδοξία ,έχοντας το δικό της δοκιμασμένο κριτήριο ηθικής και βιοθεωρίας, καλεί τον σημερινό και τον αυριανό άνθρωπο να κάνει χρήση αυτού επιλέγοντας την πορεία του και θέτοντας τα νέα επιτεύγματα μόνο στη δημιουργική υπηρεσία της ανθρωπότητας. Έτσι και η συλλογική πορεία της ανθρωπότητας θα κατευθύνεται από την ελεύθερη βούληση του ανθρώπου από ψηλά και όχι από κέντρα σκοπιμότητος, απειλής και καταδυναστεύσεως.

            Η Ορθοδοξία, στις δεκαετίες που έρχονται και στο νέον αιώνα που ανέτειλε πριν από λίγα χρόνια μέσα στην αχλύ ενός ταλαιπωρημένου κόσμου θα αγωνιστεί για την πνευματική ανόρθωση του ανθρώπου για τη διαφύλαξη των αιωνίων αρχών της. Ο ρόλος της Ορθοδοξίας σήμερα και αύριο είναι να κρατά ανόθευτη την αλήθεια να την κηρύσσει  « πάση τὴ  κτίσει  »,  να δίνει μια συνεχή και ζωντανή μαρτυρία αγάπης, Ελπίδος και βεβαιότητος. Η ορθοδοξία δεν είναι ένα επεισόδιο στην ιστορία, του οποίου κάθε χρόνο εορτάζουμε την επέτειο. Η  Ορθοδοξία για τους ορθόδοξους είναι ιερή παρακαταθήκη η οποία απαιτεί συνέχεια, σταθερότητα και παγκοσμιότητα. Οι ορθόδοξοι στοχεύουμε στην προσφορά της συνδρομής για τη συνύπαρξη των ανθρώπων και των λαών « ἐν εἰρήνη καὶ ἐλευθερία  » και για τη συνένωση τους μέσα σε μια κοινότητα Ορθοδόξου Πίστεως, ή οποία αποτελεί τη συμφιλίωση της ανθρωπότητας με τον Τριαδικό Θεό.

            Στο σύγχρονο και αυριανό κόσμο η Ορθοδοξία έχει μια ξεχωριστή, ιδιάζουσα, πρωτόβουλη, πρωτοποριακή και υπεύθυνη αποστολή. Η  ορθοδοξία  ατενίζει το μέλλον. Είναι έτοιμη για την αναμέτρηση της στο χώρο της αλήθειας και των αξιών . Όσοι αρνούνται και την αλήθεια και τις αξίες οραματίζονται το χάος. Οι ορθόδοξοι πορεύονται στο δρόμο τους με απεριόριστη αγάπη για τους άλλους ακόμα και για εκείνους που τους εχθρεύονται, αλλά και με πίστη, ελπίδα, αισιοδοξία και θάρρος. Κλήρος και λαός αποτελούν μια δύναμη μέσα στο έθνος, η οποία κάτω από ειδικές συνθήκες συνταράσσει.

            Ίσως χρειαστεί να αισθανθούμε σύντομα το ρίγος του παλμού του αγώνα. Κάθε πρόκληση αναπτερώνει το φρόνημα του ορθόδοξου λαού. Κάθε απειλή θεριεύει την πίστη του. Κάθε διωγμός τον καλεί στις επάλξεις ενωμένο για τη νικηφόρα έκβαση της μάχης εναντίον του κακού και της αδικίας ,της φθοράς, και της βεβηλώσεως, του θράσους και του σκότους.

 Οι πολέμιοι της Εκκλησίας θα πρέπει να γνωρίζουν ότι

 Ο ΙΗΣΟΥΣ ΧΡΙΣΤΟΣ ΝΙΚΑ ΝΥΝ ΚΑΙ ΑΕΙ

ΚΑΙ ΕΙΣ ΤΟΥΣ ΑΙΩΝΑΣ ΤΩΝ ΑΙΩΝΩΝ.

ΤΟ ΜΥΣΤΗΡΙΟ ΤΟΥ ΣΥΝΑΝΘΡΩΠΟΥ

Πολλοί, μελετώντας και αναλύοντας τη σημερινή μεταμοντέρνα εποχή μας και προσπαθώντας να την προσδιορίσουν, χρησιμοποιούν χαρακτηρισμούς και ονόματα όπως καταναλω­τική, ατομοκεντρική, σκληρή, ανάλγητη και άλλους παρόμοιους επιθετικούς προσδιορισμούς.
Ακόμη προσθέτομε ένα ακόμη κύριο γνώρισμα αυτής της μετανεωτερικής εποχής, γνώρισμα χαρακτηριστικό, που αφορά τις σχέσεις ανθρώπου, συνανθρώπου. Είναι αφιλάνθρωπη και αφιλόξενη μια και η επικοινωνία, η αλληλεγγύη, η κοινωνία αγάπης μεταξύ των ανθρώπων αντι­μετωπίζουν πλέον μεγάλη κρίση.
Το φαινόμενο αυτό, τραγικό για την τέως πλέον ορθόδοξη ελληνική κοινωνία, εξηγεί τη ρήξη του κοινωνικού ιστού, που προηγήθηκε στην παραδοσιακή κοινότητα. Οι συνέπειες της ρήξης εμφανίζονται στο πανθομολογούμενο άγχος, στις φοβίες, στη μο­ναξιά στην αβεβαιότητα του σημερινού ανθρώπου.
Αδελφοί μου!
Πλησιάζοντας στη Μ. Τεσσαρακοστή, ακούμε, κάθε χρόνο αυτές τις μέρες την ευαγγελική περικο­πή της τελικής κρίσης. Κάθε χρόνο, αυτή η Κυριακή, η Κυριακή των Απόκρεω έρχεται σαν δίστομο μαχαίρι να διαρρήξει στη καρδιά μας την αυταρέσκεια, την αυτοϊκανοποίηση, τη πεποίθηση πως είμαστε κατά κάποιο τρόπο εντάξει με τον εαυτό μας και βέβαια με το Θεό. Έρχεται να μας υπενθυμίσει τις εσφαλμένες σχέσεις μας και τη διακοπή της επικοινωνίας του ενός με τον άλλον. Μας λέει ότι έχουμε διαγράψει από την καρδιά μας το «εμείς» και στην κενή πλέον αυτή θέση εγκαταστήσαμε το «εγώ».
Δεν υπάρ­χει άλλη ευαγγελική περικοπή πού να μπορεί να μας μεταδώσει ένα τόσο ζωτικής σημασίας μήνυ­μα: το ότι, δηλαδή, από κοινωνία προσώπων καταντήσαμε κοινωνία ατόμων, αν βέβαια μπορεί να χαρακτηριστεί σαν κοινωνία ο ατομοκεντρισμός και η απομόνωση. Δεν μπορούμε να συγκροτήσουμε κοινωνία, δεν μπορούμε πολύ περισσότερο να είμαστε χριστιανοί, κλεισμένοι στο καβούκι μας και αποκομμένοι απ’ το συνάνθρωπό μας.
Και αυτή η περικοπή τούτο θέλει να μας δείξει καθώς μας τοποθετεί στο τέλος της ιστορίας και φανε­ρώνοντας μας τη στιγμή που ο Χριστός θα έρθει πάλι «κρίναι ζώντας και νεκρούς».
Ακούσαμε λοιπόν σήμερα τις τελευταίες ώρες του κόσμου μας· το τέλος των πάντων. Ο Χριστός, μας δίνει μία εικόνα: μας λέει πως θα συγκεντρω­θούν όλοι οι άνθρωποι μπροστά του, τότε που θα έρθει για να κρίνει τον κόσμο. Απ' όσα ακούσαμε βγαίνει ένα συμπέρασμα: Όλοι θα κριθούμε απ' τη συμπεριφορά μας και τις σχέσεις μας με τους άλλους. Μάλιστα και είναι πολύ χαρακτηριστικό αυτό, δε μίλησε σε τρίτο πρόσωπο, δεν είπε: «Θα κοιτάξω να δω αν χορτάσατε τους πεινασμένους, αν ποτίσατε τους διψασμένους, αν ντύσατε τους γυμνούς. Μίλησε σε πρώτο πρόσωπο. Είπε στους μεν ότι: «Θα πάτε στον Παράδεισο, γιατί εγώ πείνασα και μου δώσατε να φάω, εγώ δίψασα και με ποτίσατε, εγώ ήμουν ξένος και με συμμαζέ­ψατε , εγώ ήμουν στη φυλακή, εγώ ήμουν άρρωστος και ήρθατε να με δείτε... εγώ ό ίδιος». Με τα ίδια λόγια αναφέρεται και σ’ αυτούς που δε θα τους κρατήσει κοντά Του: «Σε μένα δε δώσατε να φάω, σε μένα δε δώσατε νερό, σε μένα δε δώσατε ρούχα όταν ήμουνα γυμνός. Έμενα, που ήμουν φυλακή και άρρωστος, δεν ήρθατε να δείτε». Και επεξηγώντας την απορία και των μεν και των δε όταν το ρωτούν - δίκαιοι και αμαρτωλοί: «Και πότε εμείς σε είδαμε και σου συμπεριφερθήκαμε έτσι;», εκείνος διευκρινίζει: «Μα δεί­ξατε τέτοια συμπεριφορά στον κάθε άσημο αδελφό μου, τον αδελφό σας και συνάνθρωπό σας! Είναι ένα και το αυτό!
…Όλα αυτά μπορεί να φαίνονται ξεκάθαρα. Όμως υπάρχει και μια άλλη πτυχή τού θέματος, πού ίσως καθόλου μα καθόλου δεν πάει ο νους μας.
Πόσο συχνά φέρνουμε το Ευαγγέλιο, την αγγελία του Χριστού, πόσο συχνά μιλάμε για το Χριστό, σε τόπους όπου δεν υπάρ­χει Χριστός; Πόσο συχνά κηρύττουμε εκεί όπου δεν υπάρχει γόνιμο έδαφος για μία ανταπόκριση; Αυτό πού κάνουμε είναι να κηρύττουμε στους ήδη γνώστες του Θεού κι όχι σ' εκείνους με τους οποίους ο Θεός ζητά να γνωριστεί. Και γι' αυτό ακριβώς το λόγο, επειδή ακριβώς προσφέρουμε τα πλούτη τού Ευαγγελίου σε όσους είναι ήδη καλοθρεμμένοι, επειδή προσφέρουμε το ποτήρι τής σωτηρίας σε όσους ήδη ξεδιψούν απ' αυτό, επειδή παρέχουμε καταφυγή και συντροφιά σε όσους ήδη ανήκουν, αρκετά συνειδητά, στην οικογένεια τού Θεού -γι' αυτόν ακριβώς το λόγο είναι που κινδυνεύουμε να δούμε τον εαυτό μας τοποθετημένο «εξ ευωνύμων» τού Χριστού.
'Αν θέλουμε να είμαστε τίμιοι απέναντι στην αγάπη τού Θεού για τον άνθρωπο και τον κόσμο Του, πρέπει να ξεχυθούμε στο κενό, στο ψύχος τής απουσίας τού Θεού και να φέρουμε εκεί το Ευαγγέλιο τού Χριστού, μακριά από τά όρια των δικών μας κοινοτήτων.
Κι έως ότου βάλουμε αρχή, θα επικρέμεται πάνω από τα κεφάλια η κρίση τής σημερινής περικοπής. Έως ότου βάλουμε αρχή, δεν θα έχουμε καν ξεκι­νήσει να δίνουμε σάρκα στην αγάπη τού Θεού… ( Τις σκέψεις αυτές αναφέρει στο βιβλίο του «Φως Χριστού», για την Κυριακή της Τελικής Κρίσης, ο π. Βασίλειος Όσμπορν, επίσκοπος Σεργκίεβο).
Αδελφοί μου!
Αναφερθήκαμε στην αρχή, στη μεγάλη κρίση που αντιμετωπίζει η κοινωνίας μας. Κρίση που αφορά τις σχέσεις των ανθρώπων, κρίση επικοινωνίας, κρίση αγάπης.
Τα λόγια του Χριστού που θα ακούσουμε στην Τελική Κρίση κατανο­ούνται σήμερα σαν απαίτηση για κοινωνική ευαισθη­σία και αλληλεγγύη, σαν άνοιγμα προς το συνάνθρωπο, σαν ρήξη του ατομισμού και επαναφορά μας στην κοινωνία προσώπων. Η κοινωνική πρόνοια και η αλληλεγγύη θεωρούνται πράγματα αυτονόητα. Ψωμί. νερό. ρούχα δεν επιτρέπεται ανά λείπουν από κανέναν. Λίγοι όμως το συνδέουν αυτό με τη δική τους προσωπική ευθύνη κι ευαι­σθησία. Οι περισσότεροι το αφήνουμε στα χέ­ρια τού κράτους, της κοινωνίας, της Εκκλη­σίας, στα χέρια συλλόγων και φιλανθρωπικών οργανώσεων. Δύσκολα κατανοούμε την απόστα­ση πού χωρίζει αυτό πού όλοι θεωρούμε αυτονόητο να κάνουμε από αυτό πού πράγ­ματι κάνουμε. Είμαστε ανυποψίαστοι και αισθανόμαστε αθώοι. Γι' αυτό και θα πούμε την ήμερα της Κρίσεως στο Χριστό: «Πότε σε είδαμε να έχεις ανάγκη και δεν σε υπηρετήσαμε;»
Γι’ αυτό αδελφοί μου!
Η συμπεριφορά μας αυτή τη μέρα της Κρίσεως θα μας βάλει προ μεγάλων εκπλήξεων. Για να μη συμβεί αυτό, όχι μόνο δεν πρέπει να περι­μένουμε να μας χτυπήσουν την πόρτα, αλλά, αντίθετα, έχουμε υποχρέωση, εμείς οι ίδιοι ν’ ανοίξουμε τη πόρτα, να βγούμε έξω απ’ το ερμητικά κλεισμένο σπίτι μας, να ψάξουμε εμείς και να βρούμε αυτούς που επρόκειτο να μας χτυπήσουν τη πόρτα πριν καν χρειαστεί να ρθουν και να μας βρουν.. Και αν ακόμη τα δάκρυα τους δε φαίνονται, έχουμε εμείς υποχρέωση να τα ανακαλύψουμε και με πολ­λή προσοχή και διακριτικότητα να σταθούμε δίπλα τους.
Αν δε σηκώσουμε το σταυρό μας για να κα­λύψουμε την απόσταση πού χωρίζει αυτό που θέλουμε από αυτό που μπορούμε να κάνου­με, ποτέ δε θα μπορέσουμε να δούμε το Χρι­στό στα πρόσωπα των αδελφών μας.
Αγαπητοί αδελφοί, όπως είπαμε, ολό­κληρο το Τριώδιο, ολόκληρη η Σαρακοστή είναι αφιερωμένη στο Πάθος του Χρίστου, στη γιορτή του Σταύρου του Χρίστου. Βρι­σκόμαστε ήδη στην προετοιμασία. Με την αρχή της νηστείας σε λίγες μέρες, θα μυούμε στο κύριο μέρος της Σαρακοστής. Και θα τελειώσου­με με την αποκορύφωση της Μεγάλης Εβδομάδας. Είθε ό Θεός, και μ' αυτή την ευκαιρία, της φετινής Σαρακοστής, να δώσει και σε μας τη χάρη του, για να καταλάβου­με κάτι απ' το μυστήριο του αδελφού μας, για να μπορέσουμε να κατανοήσουμε και το μυστήριο του Πάθους και του Σταυρού.